Xaysimo

Madaxweyne Donald Trump ayaa sheegay in ciidammada badda ee waddanka Mareykanka ay marinka Hormuz ku soo rideen diyaarad aanay cidina wadin oo Iiraan ay leedahay.

Waxa uu sheegay in markabka USS Boxer “uu isdifaacay” Khamiistii kaddib markii diyaarad aanay cidina wadin ay u soo jirsatay 1,000 yaardi.

Iiraan ayaa sheegtay in aanay wax war ah u ahayn in diyaarad aanay cidina wadid ay ka burburtay. Bishii Juun, Iiraan ayaa waxa ay soo ridday diyaarad aanay cidina wadin oo uu leeyahay milateriga waddanka Mareykanka oo isla aaggaas maraysay.

Goor sii horraysay, Tehraan ayaa waxa ay sheegtay inay qabatay “markab ajnabi ah oo nooca shidaalka qaada ah” iyo 12 shaqaale ah oo saarnaa oo Axaddii shidaal si qarsoodi ah kaga saarayay Gacanka.

Mareykanka ayaa Iiraan waxa uu ku eedeeyay in marinka maraakiibta caalamiga ah ay ku weerrareen maraakiib shidaal qaada tan iyo bishii May. Tehraan ayaa iska fogaysay eedahaasi.

Dhacdooyinkii ugu dambeeyay ayaa waxa ay soo shaacbixiyeen cabsida ah in qulqulatooyin milateri ay gobolkaasi ka dhacaan.

Muxuu Madaxweyne Trump sheegay?

Isagoo ka hadlayay Aqalka Cad ayuu Trump yiri: “Waxaan doonayaa inaan qofwalba u sharaxo dhacdo maanta ka dhacday marinka Hormuz oo uu ku lug leeyahay markabka dagaal ee USS Boxer.

“Markabkan Boxer ayaa waxa uu iska difaacay diyaarad aanay cidina wadin oo Iiraan ay leedahay taas oo aad ugu soo dhawaatay, masaafo dhawna u soo jirsatay, qiyaastii 1,000 yaardi, iyadoo diyaaraddu iska dhegatirtay baaqyo ahaa inay degto sidaana ay halis ku galisay badqabka markabka iyo howlwadeennadii saarnaaba. Si degdeg ah ayaana diyaaraddaasi lagu burburiyay.

“Tani waa tallaabadii daandaansi iyo cadawtinimo ee ugu dambaysay oo ay Iiraan ku qaadday maraakiib ka howlgalaysay biyaha calaamiga ah. Mareykanka waxa uu xaq u leeyahay inuu difaaco askartiisa, qalabkiisa iyo danahiisa.”

Washington ayaa goor sii horraysay waxa ay sheegtay in Iiraan ay qasab tahay inay si degdeg ah ku sii dayso markab shidaal qaada oo ay sheegtay inay qabsatay.

Warbaahinta qaranka Iiraan ayaa waxa ay soo xigatay Ilaalada Kacaanka Iiraan oo sheegaya in markabku uu waday hal milyan oo litir oo shidaal ah oo qarsoodi halkaas loogaga saarayay.

Warbaahinta qaranka ayaa markii dambe waxa ay daabacday muuqaal laga duubay doonyo dheereeya oo ay Iiraan leedahay oo ku dulwareegaya markab ku socdaalayay calanka Panama.

Markabka ayaa waxaa lagu qabtay koonfurta jasiiradda Larak ee Iiraan, sida ay Iiraan sheegtay.Image captionCiidammada Ilaalada Kacaanka Iiraan oo gaafwareegaya marinka Hormuz

Arrintan maxay salka ku haysaa?

Xiisadda ayaa cirka isku shareertay Gacanka tan iyo markii Mareykanka uu adkeeyay cunaqabataynta uu ku soo rogay shidaalka Iiraan kaddib markii uu kaligii isaga baxay heshiiskii nukliyeerka ee 2015 ee taariikhiga ahaa.

Mareykanka ayaa waxa uu Iiraan ku eedeeyay inay laba weerrar oo kala duwan ku qaadday maraakiib shidaal qaadda oo mararay Gacanka Caamaan bilihii May iyo Juun, eedahaas oo ay Tehraan iska fogaysay.

Iiraan ayaa sidoo kale soo riday mid kamid ah diyaaradaha dusha kala socdo amniga gobolka xilli ay mareysay marin biyoodka Hurmuz, xukuumadda Tehran waxay sheegtay in diyaaraddaas ay kusoo xaadgudubtay hawada Iiraan, wixii dhacdadaas ka dambeeyay “Waxay farriin cad u dirtay Mareykanka.

Waxaa gobolka ka taagaan xiisad kale oo u dhexeexysa Iiraan iyo Ingriiska kaddib markii Iiraan ay ku hanjabtay inay gacanta ku dhigi doono mid kamid ah maraakiibta Ingiriiska si ay uga falceliso markaabkeedii ay ciidammada Ingiriiska uga qabteen xilli uu marayay gacan biyoodka Gibraltar.

Dowladda Maraykanka ayaa ugu dambeys ka dhabaysay digniin ay horey ugu jeedisay Turkiga, taas oo ahayd in haddii uu Ruushka ka iibsado habka difaaca gantaalada ay taas ciqaab kala kulmi doonto.

Maraykanka waxa uu sheegay in Turkiga si rasmi ah looga saaray dalalka ka faa’iideysanaya diyaaradaha dagaalka ee F-35 ee casriga ah ee uu Maraykanka soo saaro kadib markii Turkiga uu habka difaaca gantaalada cirka kasoo iibsaday dalka Ruushka.

Maraykanka waxa ay qabaan in qalabkaas uu yahay mid basaas oo xogta ka xadi kara barnaamijka F-35.

Ruushka ayaa bilaabay in uu Turkiga ka dajiyo hubka S-400 todobaadkii hore.

Maxay yihiin gantaaladan?

S-400 waa magaca guud ee gantaalo kala duwan iyo raadaaro lagu illaaliyo hawada, balse nooc kasta oo uu Turkiga iibsanayo, waxaa meesha ku jirta xaqiiqda ah in hubkan uusan la falgali karin habka nabadgelyada NATO.

Waxaa arrintan ka mid ah in habka raadaarka ee lagu difaacayo gantaalada dhulka laga hago iyo kuwa la’iska soo liishaamo, balse dhibka jira ayaa waxa uu yahay ee ay NATO ka welwelsantahay in habkan loo sameeyay qaabab ku jaan go’an hadba masaafada cirka ee uu gantaalka ku socdo iyo waliba nooca uu yahay, taas oo meesha ka saaraysa in la qiyaasi karo.

Taas waxa ay micnaheedu tahay in haddii mid ka mid ah aad meesha ka saarto qeybaha kala duwan ee uu habkan leeyahay, in difaaca cirka oo dhan uu qalqal gali karo.

Ruushka waxa ay sameeyaan difaac cir oo wanaagsan, balse in qalabkan laga dhaqangaliyo dal NATO ka mid ah waxa loo baahanayaa tabobar cusub iyo waliba kaaliyeyaal ka socda Ruushka oo goobta jooga si ay wax u qabtaan haddii ay wax qaldaan.

Waxaa laga walwalsanyahay waxa saraakiisha Ruushka ay ogaan karaan marka ay rakibayaan qalabkan.

Tan waa waxa aad usii luraya Maraykanka, sababtoo ah Turkiga waxa uu doonayaa in uu hawlgaliyo diyaaradaha F-35 ee uu Maraykanka sameeyay, taas oo Ruushiyaanka ay ogaan karaan sirta ku saabsan samayskeeda.

Dhawr diyaaradood oo noocan ah ayaa kal horeyaba lagu wareejiyay Turkiga, waxaana jira duuliyeyaal Turki ah oo hadda ku tabobaranaya diyaaradahan Maraykanka gudihiisa.

Turkiga waxa uu sheegayaa in halka gantaalada iyo difaaradaha F-35 ay ku shaqayn doonaan ay ka soocnaan doonto meesha lagu hawlgalinayo kuwa Ruushka.

Turkiga ka sokoow, Ruushka waxa ay hadda heystaan sifooyin kale oo ay ku helaan xogta Maraykanka, tusaale diyaaradaha F-35 waxaa isticmaala Israa’iil, waxaana macluumaadka habkan casriga ah uruurin kara raadaaraada Ruushka ee Suuriya yaala.

Maraykanka waxa ugu weyn ee ay ka baqayaan ayaa ah in Ruushka uu helo xogaha muhiimka ah ee habka difaaca NATO ee cirka, meesha ay uga soo dhacayaane ay tahay Turkiga oo ay ka iibinayaan gantaalada S-400.

Maraykanka go’aankiisa waa cadyahay, ku simaha xoghayaha difaaca Maraykanka Patrick Shanahan ayaa warqad uu u qorey ragga dhiggiisa ah ee Turkiga u sheegay in haddii ay ka laaban waayaan heshiiska Ruushka, in duuliyeyaasha tabobarka ku jira ay tahay in ay Maraykanka isaga tagaan 31-da July.

Sidoo kale waxa ay gebi ahaanba joojiyeen in qalabkii habka difaaca cirka ee F-35 la geeyo Turkiga. Taas oo kaliya kuma eka, qeybo badan oo diyaaradahan ka mid ah waxaa lagu warshadeeyaa Turkiga, tusaale 937 qeybood oo diyaaradaha F-35 waxaa lagu sameeyo Turkiga qeyb ahaan, balse Maraykanka hadda waxa uu u weecday dalal kale in ay qeybaha kasoo iibsadaan.

Intaas oo kaliya kuma eka arrimaha, haddii Turkiga uu ku adkaysto go”aankiisa, waxaa su’aal la galin doonaa xubinimadeeda NATO.

Madaxwaynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa wareegto ku magacaabay Guddiga Qaran ee Dhab-u-heshiisiinta iyo Wadahadallada Dowladda Federaalka iyo Somaliland.

Madaxwaynaha ayaa u magacaabay Xildhibaan Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil Guddoomiyaha Guddigan, halka Mudane Cabdiraxmaan Cabdi Xuseen (Guulwade) uu u magacaabay Guddoomiye Ku Xigeenka, xubanaha kale ee Guddiga ayaa ah:

1. Dr. Cabdiraxmaan Macallin Cabdullaahi (Baadiyow).
2. Dr.Cali Siciid Fiqi.
3. Sarreeye Guuto Axmed Jaamac Muuse.
4. Xildhibaan Cali Axmed Jaamac (Jangeli).

Guddigan ayaa Madaxweynuhu waxa uu u magacaabay in xal waara oo miro dhal ah laga gaaro tabashooyinka walaalaheenna Somaliland, loona xaqiijiyo mabaadi’da Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee ku dhisan talo wadaagga, wadaniyadda, cadaaladda, wadajirka iyo isku duubnida.

Sidoo kale, Xeerka uu soo saaray Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa qeexaya xilka iyo waajibaadka Guddigaan kuwaas oo ah:

1. In ay hoggaamiyaan, kuna metalaan Dowladda Federaalka wadahadallada Somaliland.

2. In ay diyaariyaan cilmi-baaris tafaftiran oo ku saabsan dhinacyada sharciga, siyaasadda, taariikhda, dhaqan-dhaqaalaha iyo arrimaha bulshada ee ku aaddan wadahadalladan.

3. In ay talo bixin joogta ah ka siiyaan Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya geeddi socodka wadahadalladan.

4. In ay diyaariyaan tubta wadahadallada.

5. Guddiga waxa ay dhammeystiranayaan hannaankooda qaabdhismeed, iyaga oo awood u leh in ay qortaan khuburo iyo lataliyeyaal.

DHAMMAAD