Wararka ka imanaya dalka Jabuuti ayaa sheegaya in guud ahaan dalka Jabuuti, caasimada iyo gobolada kaleba laga dareemay dhul-gariir dhexdhexaad ah oo cabbirkiisu yahay 5.2 magnitude.
Dhul-gariirkan ayaa dhacay saaka aroorti hore saacadu markay ahayd 4:22 xiliga Geeska Afrika.
Wararka hor-dhaca ah ayaa shegaya in dhul-garirkan oo heerkisu ahaa 5.2 aysan jirin dhismayaal ku bur-buray iyo wax dhimasho ama dhaawac ah uu geystay sida ay xaqijiyen hay’adaha cilmi barista dalka Djibouti CERD.
War ka soo baxay wasaaradda waxbaarashada ee dalka Jabuuti ayaa lagu shegay in ardayda dhamaan laga fasaaxay dhugsiyada waxbarashada.
Dhul-gariirkii ugu xoogganaa ee ka dhacay aagga Jabuuti
Sida laga soo xigtay bogga internet-ka ee hikersbay.com markii ugu dambeysay ee Jabuuti uu dhul gariir ku dhufto waxay ahayd 15 sano ka hor maalin Talaado ah, bishuna ay tahay Abriil 29, 2008 abaare 3:07 aroornimo. Dhul gariirkan ayaa cabirkiisa lagu qiyaasay 5 magnitude.
Dhul-gariirkii ugu xoogganaa ee ka dhacay aagga Jabuuti ayaa cabirkiisa lagu sheegay 6.2.
Dhulgariirkii ugu dambeeyay ayaa laga diiwaan geliyay dalka Jabuuti saaka aroorti.
Dhul-gariirradii ugu weynaa ee laga diiwaan geliyo Jabuuti waxay kala ahaayeen
Danan: 5-tii Maarso 1992 waxaa Danan ka dhacay dhulgariir abaare 9:55 subaxnimo maalin Khamiis.
Tadjoura: Maalin Sabti ah abaare 9:41 subaxnimo, taarikhduba ku beegnayd Maarso 11, 1961 kaas oo cabirkiisu ahaa 6.2 magnitude.
Cali Sabiix: Abaare 7:16 subaxnimo 4-tii Janaayo 1960 ayaa waxaa Jabuuti laga diiwan geliyay dhulgariir cabirkiisu ahaa 6.1 magnitude.
Tadjoura: Dhulgariir cabirkiisu ahaa 5.9 magnitude ayaa bishii Abriil 11, 1994 ku dhuftay Tadjoura abaare 1:20 duhurnimo maalin isniin ah.
Tadjoura: Maalin Axad ah oo taariikhdna ahayd Abriil 1, 1973 abaare 8:12 subaxnimo ayaa Tadjoura waxaa ka dhacay dhulgariir cabirikiisu ahaa 5.9 magnitude.
Dhanka kale dowladda Soomaaliya iyo hay’addo caalami ah ayaa soo saaray ka digniino la xiriira masiibo kusoo socota shan magaalo oo Soomaaliyeed, oo ay ku nool yihiin dad badan.
Magaalooyinkaas oo u badan kuwa teedsan xeebaha ayaa qaarkood horey waxaa uga dhacay masiibooyin la mid ah kuwa laga digayo.
Magaalooyinkaas ayaa ku kala yaala Somaliland, iyo kuwa Koonfur Soomaaliya dhaca. Jamhuuriyadda Iskeed ugu dhawaaqday madaxbanaanida ee Somaliland wax war ah kama aysan soo saarin iyadu arrinkan.
Laakiin Wasaaradda deegaanka iyo isbeddelka cimilada ee Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa digniin u dirtay shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa ku nool koonfurta dalka, iyadoo uga digtay khatarta duufaanta ElNino ee ka dhalan karta roobabka xooggan ee la filayo.
Magaalooyinkaas waxaa ka mid ah Boosaaso, Berbera iyo Kismaayo.
Maxaan ka ognahay duufaanta El Niño ee ay dowladdu ka digtay?
El Niño waa qaab cimilo oo qeexaysa kulaylka aan caadiga ahayn ee biyaha dusha sare. El Niño waxay saameyn ku leedahay heerkulka badda, xawaaraha iyo xoogga qulqulka badda. Dhacdooyinka El Niño waxay u dhacaan si aan joogto ahayn ama labo ilaa todoba sano gudahood. Waxa ay kalluumaysatada xeebaha Peru u aqoonsadeen in ay u egtahay biyo diirran oo aan caadi ahayn.
Magaalooyinka ay wasaaradda deegaanka iyo isbedelka cimilada ee Soomaaliya digniinta kasoo saartay ayaa waxa ay gaarayaan ilaa shan magaalo xeebeed oo ay kamid yihiin, Berbera, Boosaaso iyo Kismaayo.
Mala saadaalin karaa dhulgariirka inta uusan dhicin kahor?
Xaqiiqdii, sayniska saadaalinta dhulgariirka aad ayuu u adag yahay. Iyadoo aalaaba ay suurtogal tahay in la ogaado daqiiqad kadib dhacdada, waxaa adag in la ogaado calaamadaha laga eegayo dhulgariirka ee loo adeegsanayo saadaalinta.
Khubarrada dhulka ayaa isku dayayay inay adeegsadaan qaabab casri ah oo lagu saadaalinayo dhulgariirka tan iyo sanadihii 1960-meeyadii, balse wax guulo la taaban karo kama gaarin.
Sida ay qabaan khubarrada, tan waxaa loo aaneynayaa faham la’aanta hannaanka dhulka. Dhulka ayaa si joogto ah u sameeya dhawaaq, marka lagu daro tan aadmigu sameeyo sida gawaarida, shaqada dhismooyinka iyo nolosha maalinlaha ah, waxay adkeynayaan in la helo calaamado rasmi ah oo muuqda.
Sida ay qabto waaxda Geological Survey ee Mareykanka, saddex shey ayaa loo baahan yahay si loo saadaaliyo dhulgariirka: halka uu ka dhici doono, goorta uu dhici doono, iyo cabbirkiisa. Ila aiyo haatan, cidna sidaas ma sameyn karto xaqiiqdii.
Taa beddelkeeda, khubarrada dhulka ayaa sameeya qiyaastooda ugu wanaagsan ee ku saabsan suurtogalnimada dhulgariir dhaca muddo sanado ah gudahood. Iyadoo qiyaastaas ay ka qeyb qaadato in qorshe la sii sameeyo sida hagaajinta dhismooyinka, haddana gacan kama geystaan saadaalin heer bulshada looga digo dhulgariirka si ay uga baxaan guryahooda.
Sidoo kalena dadka ku nool goobaha dhulgariirka dhammaantood ma heli karaan dhismooyinka iska celin kara dhulgariirka.
Saynisyahannada ayaa sidaa darted eegaya qaabab lagu sameeyo saadaalinta dhulgariirka oo sax ah. Waxay baarayaashu ku howlan yihiin dhinacyo badan sida dabeecadda xayawaannada iyo cilladaha korontada ee dhulalka sare.
Dhowaan, si kastaba, waxaa jiray in aad loo daneynayay awoodaha mashiinnada macmalka ah ee lagu ogaanayo calaamadaha dhulgariirka. Mashiinnadan ayaa falanqeyn kara xog ballaaran oo ku saabsan dhulgariirradii hore si ay u eegaan waxyaabo loo adeegsan karo saadaasha mustqbalka.
Saynisyahanno Shiinees ah, ayaa tusaale ahaan, sii baaray cillado koronto oo ku yimid sagxadda sare ee dhulka, maalmo kahor inta uusan dhicin dhulgariir. Koox uu hoggaaminayay Jing Liu oo ka tirsan Machadka Saadaasha Dhulgariirka ee Beijing ayaa sheegay inay baari karayeen cilladaha koronto ee sababay dhulgariirka ku dhuftay deegaanka Baja, ee gobolka California. Toban maalmood kahor inta aysan dhicin, horraantii April 2010.
Koox kale oo fadhigeedu yahay Israa’iil ayaa dhowaan sheegay inay awoodeen inay adeegsadaan mashiinnada macmalka ah si loo saadaaliyo dhulgariir baahsan oo dhaca 48 saacadood kahor iyadoo saadaashaas ay 83% run noqon karto.
XIGASHO: BBCSOMALI
