War ka soo baxay hay’adda arrimaha Shidaalka u qaabilsan Qatar ayaa lagu sheegay in heshiiska uu yahay mid Qatar u fududeynaya in ay galangal u yeelato seddax qeyb oo “Kenya xeebeheeda ah”.

Wasiirka Tamarta ee Qatar Sacad Sherida Al-Kaabi ayaa sheegay: “Aad Ayaan ugu faraxsannahay in aan qeyb ka noqono heshiiskan sahminta xeebaha Kenya iyo inaan sii xoojino joogitaankeena qaaradda Afrika.”

Heshiiskan waxaa qeyb ka ah shirkadaha shidaalka ee Eni iyo Total, sida ku qoran warka ka soo baxay dowladda Qatar.

“Waxaan jeclahay in fursadan aan uga faa’ideysto inaan u mahadceliyo maamulka Kenya iyo kuwa aan shaqo-wadaagga nahay, sida joogtada ah ee ay inoo taageeraan.”

Seddaxda qeyb ee badda waxay ku yaallaan “goobo aan horey loo sahmin oo dhanka bari ee Lamu ah, waana 15,000km oo isku wareeg ah”, ayaa ku xusan qoraalka.

“Heshiiska wuxuu u baahan yahay ogolaanshaha waafajinta xeerka gudaha ee dowladda Kenya”, ayaa ku xusan qoraalka dowladda Qatar.

Madaxweynaha dawlada federaalka ah ee soomaaliya Maxamed Cabdilaahi Farmaajo ayaa ka hadlay raysal wasaaraha cusub ee loo doortay dalka UK.

Madaxweyne Farmaajo ayaa fariin uu ku baahiyey bogiisa Twitter-ka waxa uu ugu hambalyeeyey raysal wasaaraha cusub ee UK Boris Johnson.

Madaxweyne Farmaajo ayaa fariintiisa ku yidhi “Hambalyo ayaan u dirayaa Boris Johnson oo loo doortay raysal wasaaraha cusub ee UK.”

Sidoo kale madaxweyne Farmaajo oo qoraalkiisa sii wata ayaa intaas raaciyey “Waxaan ku rajaynayaa inaad wanaag ku bilawdo hogaaminta 10 Downing Street, Waxaanu sugaynaa inaanu kula shaqayno si aynu u gaadhno mustaqbal weyn oo aan u rajaynayo wadamadeena.”

Xoghayihii Arimaha iDbada Ingiriiska Boris Johnson ayaa ku guulaystay inuu noqdo raysal wasaaraha cusub ee dalkaasi.

Doorashadii ugu dambaysay ee xisbiga Conservatives ku dooranayey hogaankiisa ayuu ka helay Mr Boris Johnson 66% taas oo uu kaga guulaystay murashaxii la tartamayey ee Jeremy Hunt.

Raysal wasaaraha cusub ee dalka Ingiriiska Boris Johnson ayaa markii lagu dhawaaqay natiijada codaynta waxa uu ka hadlay guusha uu gaadhay ee uu hogaanka ugu qabanayo dalka ingiriiska iyo xisbiga Conservatives-ka.

Mr Boris Johnson oo ka dib guusha uu gaadhay la hadlay warbaahinta ayaa sida ay Dailly Mail ku warantay waxa uu balanqaaday inuu sii dardar gelin doono heshiiska UK ay doonayso inay kaga baxdo midawga Yurub, isaga oo sheegay in xisbigiisu doonayo inuu xidhiidh dhaw la yeesho midawga yurub ka dib marka ay dawlada UK gaar u istaagto.

Sidoo raysal wasaaraha cusub ee UK waxa uu balanqaaday in hogaamintiisu ay midayn doonto bulshada ku qaybsantay heshiiska lagaga baxayo midawga yurub.

Dhinaca kale madaxweynaha dalka Maraykanka Donald Trump ayaa hambalyeeyey raysal wasaaraha cusub ee Ingiriiska Boris Johnson kaas oo uu u sheegay inuu u rajaynayo shaqo wanaagsan.”

Sidoo kale Michel Barnier oo midawga yurub u qaabilsan wada hadalka UK ayaa sheegay inuu doonayo in hab wax dhisaya ula shaqeeyo raysal wasaaraha cusub si heshiiska ka bixitaanka midawga yurub ee UK aanu wax caqabad ah ula kulmin.

Ganacsade xiriir la leh amiirka Qatar ayaa safiirka Qatar ee Soomaaliya u sheegay in weerar ka dhan ah Imaaraadka Carabta bishii May laga fuliyey magaalada Boosaaso, ayada oo loogu daneynayo Qatar, waxaa sidaas weriyey wargeyska New York Times.

Sida lagu sheegay warbixinta New York Times, cod uu helay wargeyska oo ah wada-sheekeysi taleefon, ayaa waxaa laga maqlay, Khalifa Kayed al-Muhanadi oo safiirka Qatar ee Soomaaliya Hassan bin Hamza Hashem ku dhahaya “waan ognahay cidda ka dambeysay qaraxyada iyo dilalka.”

Al-Muhanadi ayaa sheegay in qaraxyada loo fuliyey “si loogu qasbso Imaaraadka Carabta inay ka cararaan Boosaaso.”

“ha cayriyaan Imaaraadka, sidaas darteed ma cusbooneysiin doonaan qanadaraaska [DP World ee dekedda Boosaaso], waxaana qandaraaska keeni doonaa halkan Doxa” ayuu yiri Al-Muhanadi.

Safiirka ayaa kadib u sheegay ganacsade Al-Muhanadi in weerarada loo fuliyey si Imaaraadka loogu qabso inay ka cararaan Soomaaliya.”

“Saaxiibadeena ayaa ka dambeeyey weerarkii ugu dambeeyey” ayuu ku jawaabay Al-Muhanadi.

Mar ay New York Times wax ka weydiisay codka la helay, Al-Muhanadi iyo dowladda Qatar midna ma beenin sax ahaanshaha wada-hadalka taleefon, oo ay si sir ah u duubeen sirdoonka dowlad kale.

Inta uu socday wada-hadalka, ganacsadaha reer Qatar ayaa safiirka u sheegay inuu xiriir la leeyahay xubnaha ka tirsan qoyska madaxweynaha Soomaaliya, kuwaas oo ka caawin doona in heshiiska dekekdda Boosaaso laga soo wareejiyo shikadda DP World ee Imaaraadka laguna beddelo shirkad Qatari ah.

Safiirka Qatar ee Soomaaliya, Hassan bin Hamza Hashem oo ay xiriir la sameysay New York Times ayaa beeniyey inuu ganarayo Al-Muhanadi, wuxuuna damiyey taleefonka.

“Waxaan ahay nin howl gab iyo ganacsade ah…mana ma talo dowlad” ayaa laga soo xigtay Al-Muhanadi.

Dowladda Qatar ayaa sidoo kale sheegtay inaysan faro-gelin arrimaha dalalka madax banaan, islamarkaana cid kasta oo sidaas sameysay aysan ka wakiil ka ahayn dowladda.

Dowladda Mareykanka ayaa soo saareysa sharci cusub oo si deg deg ah dalka looga musaafurinayo muhaajiriinta aan haysan dukumeentiyo ay dalka ku joogaan, iyada oo musaafurintooda aan loo marin maxkamadaha dalkaasi.

Sharcigan cusub ayaa fududeynaya in la musaafuriyo muhaajiriinta aan sharciyada wadan isla markaana aan caddayn karin in si toos ah ay Mareykanka u joogeen muddo ka badan laba sano.

Maanta oo Talaada ah ayaa la filayaan in la soo saaro sharcigan isla markaana si buuxda looga dhaqangeliyo dalka oo dhan.

Haseyeeshee ururka xaquuqul insaanka ee dalkaasi Mareykanka ee ACLU ayaa shaaciyay in uu qorsheynayo in maxkamadaha dalkaasi uu horgeeyo dacwad ka dhan ah sharcigaasi.

Sharcigan ayaa ku soo beegmaya xilli xaalad adag ay ka jirto xeryaha muhaajiriinta lagu hayo ee ku yaal xudduudda koonfureed ee Mareykanka la leeyahay Mexico.

Dadka falanqeeya siyaasadda dalka Mareykanka ayaa waxay sheegayaan in madaxweyne Trump uu doonayo in mowqif adag uu ka qaato sidii loo xaddidi lahaa mujaahiriinta imaanaya dalkiisa, arrintaa oo uu uga golleeyahay in uu ku xoojiyo ololihiisa uu ku doonayo in mar labaad dib loo soo doorto sanadka 2020-ka.

Maxaa isbadalay?

Horaan waxaa musaafuris halis ugu jiray dadka muhaajiriinta ahi ee ku nool deegaannada ilaa 160km u jira xudduudda ee dalkaasi Mareykanka joogay wax ka yar laba usbuuc.

Muhaajiriinta ku nool deegaannada kale ama dalkaasi joogay in kabadan laba usbuuc ayay ahayd in musaafuritooda loo maro maxkamadaha dalkaasi, isla markaana ay tahay in ay helaan garyaqaanno difaaca.

Balse sharcigan cusub ayaa dhigaya in dadka muhaajiriinta ahi si deg deg ahi dalka looga dhoofin karayo iyada oo aan loo eegeyn halka ay ku nool yihiin, waxaana suurtagal ah in aysan helin qareenno u dooda.

Waaxda ammaanka gudaha ee Mareykanka ayaa sheegtay in sharcigan cusub uu u ogolaanayo in si deg deg ahi ay u soo qabqabato muhaajiriin aad u badan.

Sidee baa looga falceliyay sharcigan?

Ururka xaquuqul insaanka ACLU ee dalkaasi Mareykanka ayaa bartiisa Twitter-ka ku shaaciyay in maxkamadaha dalakasi uu ka billaabayo loolan ka dhan ah sharcigaasi.

“Waxaanu si deg deg ah maxkamadda u horgeyn doonaa dacwad ka dhan ah dedaallada Trump uu ku donayo in tiro badan oo muhaajiriin ahi uu dalka ka musaafuriyo,” ayaa lagu yiri qoraal uu Twitter-ka soo dhigay ururkan.

“Dadka muhaajiriinta ah ee muddada sanaddada ahi halkan ku noolaa ayaa noqonaya kuwo aan xuquuq lahayn oo si fudud dalka looga musaafuriyo. Qorshahaasi ayaa ah mid sharcidarro ah.”

Jackie Stevens oo ah garyaqaab isla markaana ku takhasustay cilmiga siyaasadda oo ka tirsan jaamacadda Northwestern University ayaa wakaaladda wararka ee Reuters u sheegtay in 1% dadka u xiran laanta socdaalka iyo 0.5% dadka dalka laga musaafuriyay ay yihiin muwaadiniin Mareykan ah.

“Musaafurintan deg degga ahi ayaa xaaladda uga sii dari doonta,” ayay tiri Jackie Stevens.