Madaxweynaha Somalia, Maxamed Cabdullaahi Farmaajo ayaa Madaxtooyada ku qaabilay u qeybsanaha Taageerada Hawl-gallada ee Xoghaya Guud ee Qaramada Midoobey, Atul Khare.
Madaxweyne Farmaajo iyo Mudane Atul Khare ayaa ka wada hadlay xaaladda Soomaaliya, dadaalka Dowladdu ugu jirto dib u soo kabashada dalka iyo mashaariicda horumarineed ee ay Qaramada Midoobey ka waddo Soomaaliya.
Madaxweynaha ayaa U Qeybsanaha kala hadlay dardargelinta dadaallada Xafiiska Taageerada Qaramada Midoobey ee Soomaaliya (UNSOS) uu ku garab istaagayo hawlgallada Ciidamada Xoogga Dalka iyo kuwa AMISOM si looga miradhaliyo dagaalka lagu la jiro kooxaha nabad-diidka ah.
Madaxweyne Farmaajo ayaa u soo jeediyay U Qeybsanaha dhanka Hawlgallada ee Xoghayaha Guud in Xafiiska Taageerada Qaramada Midoobey ee Soomaaliya uu xoogga saaro sidii mudnaanta koowaad loo siin lahaa in muwaaddiniinta Soomaaliyeed loo qaato shaqooyinka Qaramada Midoobey.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale Mudane Khare kala hadlay in dhismayaasha Qaramada Midoobey ee Soomaaliya ay noqdaan kuwo waara oo aan ku meelgaar ahayn si loogu adeego bulshada marka hawlaha haatan loogu tala-galay ay dhammaadaan, isaga oo adkeeyay in Dowladda Federaalka Soomaaliya ay mudnaan gaar ah siinayso ilaalinta deegaanka.
Ugu dambeyn, Khare ayaa Madaxweynaha uga mahadceliyay soo dhawaynta diirran isaga oo ballan qaaday inuu ka shaqaynayo sidii wax looga qaban lahaa qodobbada ay ka wada hadleen iyo dardargelinta taageerada Qaramada Midoobey ee Soomaaliya.
Xulkii metelayey Jamhuuriyadda Guinea oo guuldarro la yaab leh la hoyday, kolkii ay 3 gool oo aanay waxba kaga jawaabin ay Algeria kaga badisay.
Ciyaartan oo loogu baxayay siddeed dhammaadka, koobka Qaramada Afrika ayaa ka mid ahayd ciyaaraha ay taageerayaashu indhaha gaarka ah ku hayeen, gaar ahaan Guinea oo ciyaartoygooda Naby Keita ka maqan yahay, dhaawac awgii ayaa la eegayey halkay maqnaanshihiisa gaadhi karaan.
Jawi deggan oo ciyaartu ku bilaabatay ayaa hal mar isbeddelay markii ciyaaryahanka Mohamed Youcef Belaili, uu daqiiqaddii 24-aad kaga naxsaday Guinea goolkii koobaad.
Waxaana lagu kala nastay qaybtii hore ee ciyaarta oo 1:0 ay guusha ku hoggaaminayso Algeria, waxaana la filayey in Guinea ay dardar cusub la soo geli doonto, oo ciyaarta barbardhac ku soo celin doonto.
Hase yeeshee waxay wax waliba isbaddeleen, markii ciyaaryahankii reer Manchester City ee Riyad Mahrez, oo rejada ka sii laalay, isla mar ahaantaana goolkii labaad u dhaliyey Algeria, daqiiqaddii 57-aad.
Guinea oo u muuqatay, inay qanacday ayaa samaysay iskudeyo goolal loo fishay, asee ay ku hungoobeen. Waxaana xaaladdu sii xumaatay markii ciyaaryahanka garabka uga dheela Algeria ee Adam Ounas uu u saddaxeeyey xulka Guinea, sidaana natiijadu ku noqotay 3:0.
Xulka Algeria waxa uu iska sii xaadiriyey siddeed dhammaadka koobka qaramada Afrika, waxaa uu ka mid yahay xulalka durba saadaashu hayso ee la filayo inay koobkani hantaan.
Faalladan oo uu u qoray Macharia Munene oo ah faale qore sare oo ka tirsan warbaahinta Kenya, ayaa cinwaan looga dhigay “Soomaaliya ayaa deriska ku hoggaamineyso in Kenya cadaadis la saaro,”
Faallada waxaa lagu sheegay in Kenya ay u muuqato in ay haatan wajahayso go’doon la mid ah kii ku dhacay 1970-meeyadii, xilligaas oo ay ku wareegsanaayeen dowlado hanti-wadaagga qaatay. Kenyana, waxay go’aansatay inay la jirsato Reer Galbeedka iyo Israa’iil, taas oo ka dhigtay dal gebi ahaanba go’doonsan.
Wargeyska ayaa sheegay in 1970-meeyadii ay Soomaaliya dooneysay inay qaadato qeybo ka mid ah Kenya, Itoobiyana ay u wareegtay dhanka hanti-wadaagga, Suudaan qaxooti umbay u soo diri jirtay Kenya. Waxaa intaa sii dheeraa ayuu leeyahay in madaxweynihii Uganda ee xilligaasi, Idi Amin, uu culays saaray deriskiisa. Tanzania iyadu waxay xirtay xadkii ay la lahayd Kenya.
Haatan oo la joogo sanadka 2019-ka, ayaa waxaa muuqata in dhacdooyinkii 1970-kii ay soo noqonayaan, in kastoy wax yar ku kala duwan yihiin.
Ugu horreyn, golaha wasiirrada ee xisbiga talada haya ee Jubilee ayaaa kala qeybsan, iyadoo mucaaradka madaxweyne Uhuru Kenyatta, ee gudaha xisbigiisa ay doonayaan inay sharciyadda ka qaadaan. Arrimaha siyaasadda gudaha, iyo caqabadaha dibedda ayaa tijaabo u ah hoggaanka Uhuru Kenyatta, iyo welibo inuu dalka ka saari karo caqabadaha soo wajahay.
Dhul-boob
Madaxweyne Uhuru Kenyatta ayay tahay ayuu Wargaysku leeyahay inuu wax ka qabto deriska ku soo jeestay Kenya. Itoobiya ayaa haatan gashay marxalad isbaddel, oo Kenya kala wareegtay doorkeedii ahaa inay xarun u ahayd nabadda iyo dhaqaalaha gobolka. Suudaan, weli sidii umbay qaxooti u soo dirtaa. Ugandhana maanta ganacsi ahaan way ka wareegtay Kenya. Tanzania waxayba muujisay in aysan jeclayn dadka reer Kenya. Waxaas oo dhanna waxaa ka daran Soomaaliya, taas oo mar kale hoggaanka u haysa weerrada ka dhanka ah Kenya, iyadoo sheegatay dhul badeed ay Kenya leedahay.
Soomaaliya ayaa dacwadda muranka badda ee kala dhexeeya Kenya u gudbisay maxkamadda cadaaladda dunida ee ICJ
Faallada Wargeysa ayaa sheegaya in Soomaaliya, kaddib markii ay ku guuldareysatay inay dhul-badeedka qaadato, waxay haatan tijaabineysaa in Uhuru Kenyatta uu awood u leeyahay inuu ilaaliyo danaha Kenya iyo in kale. Waxay kaashatay shirakdo reer Yurub ah oo u ooman shidaal, kuwaas oo u diray maxkamadda cadaaladda dunida ee ICJ, taas oo uu madax ka yahay nin Soomaali ah.
Qoraaga ayaa qabo in maxkamadda ICJ ay dhul badeedkaas u xukumi doonta Soomaaliya, Kenya ayuu sheegay inay iska indha-tiri doonta go’aanka maxkamadda.
Faallada waxay leedahay qolyaha badda lagu muransan yahay daneynaya waxay tartan kula jiraan xoogag qaaradaha dunida ka soo tallaabay, oo ay dantoodu ku jirto inay Soomaaliya kala qeybsanaato.
Soomaaliya oo qasan waxay u suuragelineysaa ayuu leeyahay inay ka howlgalaan badda Soomaaliya iyadoo aan lala xisaabtamin. Maraykanka ayaa Soomaaliya ka dhigtay goob ay ku tijaabiyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn iyo waxyaabo kale. Hindiya iyo Shiinaha waxay ku tartamayaan xaalufinta kalluunka badda Soomaaliya.
Wargayska ayaa sheegay in in kastoo saamenyta England ee dunida ay sii yaraanayso, kaddib codenytii ka bixintaanka Yurub, oo laga yaabo inay yaraato faraha ay kula jiraan arrimaha Soomaaliya, ayaa haddana waxaa laga yaabaa inay danahooda dhaqaale ku jirto hub inay ka iibiyaan waddamada sida weyn u iibsado, sida Cusmaaniyiinta cusub (Turkiga) iyo waddamada Carabta, ee hodanka ku ah saliidda. Usmaaniyiinta ayaa waqti badan iyo dhaqaale geliyo tababariidda ciidamada Soomaaliya. Waddamada Carabtana waxay ku andacoodeen in Soomaaliya ay Carab tahay, waxayna u digeen Kenya.
Wakiilka Somaliland ee Imaaraadka Muniir Abusite ayaa wax ka bedel ku sameeyey maamulka shirkaddii Maalgashiga ee Somaliland sameysatay ee DP World Berbera Investment Limited.
Dowladda Iran ayaa shaacisay inay sare u qaadday heerka uranium-keeda tayaysan. Arintan ayaa kusoo beegmaysa toddobaad kadib markii uu dalkaasi shaaciyay inuu jebiyay qodob kamid ah heshiiskii 2015-kii kaasoo ku aaddan xaddiga loo oggol yahay ee keydkiisa uranium-ka ay tayadeedu hooseyso.
Go’aankan ay gaartay xukuumadda Tehran ayaa qeyb ka ah dadaalka ay ku dooneyso inay cadaadis ku saarto dalalka Yurub si ay uga khafiifiyaan cunaqabateynta Maraykanka ee wax u dhintay dhaqaalaha Iran.
Maraykanka ayaa horay uga baxay heshiiska nukliyeerka, waxaana uu cadaadis buuxa ku saarayaa Iran inay gasho wadaxaajood cusub oo lagu xakameynayo damaceeda nukliyeerka.
Wasiirka ku xigeenka arrimaha dibedda Abbas Araqch ayaa sheegay in Iran ay dhankeeda doonayso sii jiritaanka heshiiskan, balse aanay ilaa hadda helin wixii loo ballanqaaday.
Xuseen Ibish oo ka tirsan mac-hadka Maraykanka ee daraasaadka Carabta iyo Khaliijka ayaa sheegay in Iran ay si weyn u dareentay cunaqabateynta Maraykanka:
Madaxweynaha Faransiiska Emmanuel Macron oo khadka telefoonka kula hadlay dhiggiisa Iran ayaa ka codsaday waqti dheeraad ah oo ay uga soo tashadaan arintan.
Dalalka Yurub ayaa ku dadaalaya inay ka hortagaan fashil ku yimaada heshiiska, balse haddii Iran ay sii wado inay jebiso qodobada, waxaa lagama maarmaan noqoneysa inay isaga baxaan.
Iiraan maxaa ku kallifay iney kor u qaaddo tayeynta Yuraaniyamka?
Horraantii bishii May, wuxuu mdaxweyne Trump cadaadis saaray Iiraan si ay uga badbaaddo cunaqabateyn kale oo uga timaadda dhanka Mareykanka kuwaas oo ku qotomay inaan Iiraan saliidda laga iibsan karin.
Cunaqabateyntaasi ayuu Mareykanka uga gollahaa inuu ku wiiqo awoodda dhaqaale iyo dakhliga Iiraan ka soo geli lahaa saliidda laga iibsado.
Madaxweynaha Iiraan Xasan Ruuxaani wuxuu isla markiiba shaaca ka qaaday inuu dalkiisa ka baxayo ballaamihi uu ku galay heshiiski nukliyeerka.
Ruuxaani wuxuu sida oo kale quwadaha reer galbeedka uu u qabtay iney 60 maalmood gudahood ku diidaan cunaqabayentii saliidda Iiraan lagu soo rogay.
Muxuu salka ku hayaa khilaafkan soo cusboonaaday?
Xiisadahan ugu dambeeyay ee u dhaxeeya labadan dal ayaa imanaya kaddib markii ay Iiraan joojisay waajibaadkii ka saarnaa heshiiskii caalamiga ahaa ee nukliyeerka sidoo kalana ay ku gooddisay inay dib u bilaabi doonto barnaamijkii ay ku kobcinaysay yuraaniyam-keeda.
Heshiiskii 2015, waxaa loogaga gol-lahaa in Iiraan lagaga qaado cunaqabateynta taa badelkeedana ay soo afjarto barnaamijkeeda nukliyeerka, hasayeeshee Mareykanka ayaa sannadkii tegay isaga baxay heshiiskaasi iyadoo cunaqabateyn cusubna uu dalkaasi ku rogay.
Mareykanka waxa uu gacanka geeyay maraakiib iyo diyaarado dagaal waxa uuna amray in shaqaalaha aan sida degdega ah loogu bahnayn ee Ciraaq ku sugan ay halkaasi isaga soo baxaan, isagoo sheegay inay jiraan warar sirdoon oo sheegaya suuragalnimada halis ciidammada Mareykanka kaga timaado waddanka Iiraan.
Baarayaasha Mareykanka ayaa bilowgii bishan Iiraan ku eedeeyay inay walxaha qarxa u adeegsanayaan waxyeelleynta maraakiibta shidaalka qaadda ee ka baxaya Isu-tagga Imaaraatka Carabta. Maamulka Tehraan ayaa iska fogayay eedahaasi.
