Xaysimo

Madaxweynahii hore ee deegaanka Soomaali Galbeed Cabdi Maxamuud Cumar (CaBdi Iley) ayaa maanta laga sii daayay xabsi ku yaalla magalaada Addis Ababa ee dalka Itoobiya, kadib muddo lix sano ku dhow oo halkaas uu ku xiraa.

Bishii Ogoosto ee sanadkii 2018-kii ayaa xabsiga loo taxaabay Cabdi Iley, Iskendir Gezhne oo ah qareenka Cabdi Iley ayaa sheegay dacwad oogaha guud ee kiiska Cabdi Iley uu ka noqoday dhammaan waxyaabahii uu ku eedaysnaa.

Cabdi Iley ayaa xabsiga loo taxaabay shan sano iyo shan bilood ka hor, kadib markii xukunka dalkaas uu la wareegay ra’iisul wasaare Abiy Axmed oo hadda la daalaa dhacaya fashil ka heysta gudaha dalka iyo siyaasadda caalamka, waxaana xaalka Abiy uga sii daray damacii uu qarsan waayey ee ka soo galay badda Soomaaliya.

“Waxa aan xaqiijin karo ayaa ah in Cabdi lagasii daayay xabsiga galabta oo khamiis ah ayaa laga sii daayey, balse ma aana maqal wax codsi ah oo xeer ilaalinta uu u jeediyay,” ayuu qareenkii Cabdi Iley oo warbaahinta xogtaan siiyey.

Dad kale oo la xiraa Cabdi Iley, markii horana ka tirsanaa xukuumadiisa ayaa sidoo kale xabsiga Addis Ababa laga sii daayey maanta, dadkaas waxaa ka mid ah Raxma Haybe oo xubin sare ka ahayd maamulkii Cabdi Iley.

Waxyaabaha ay horay dacwado oogayaashu ugu soo eedeyn Cabdi Maxamuud Cumar waxaa ka mid ahaa in uu ku lug lahaa abaabul dhallinyrada ‘Heego’ – oo sida la sheegay dhibaato ka abuuraysay deegaanka, intii uu joogay xukunka.

Sidoo kale Cabdi Iley waxaa lagu soo oogay in uu masuul ka ahaa dhimashada 59 qof oo la dilay iyo 250 kale oo ku dhaawacmay xarumo dowladeed iyo kuwo diimeed oo lagu burburiyay rabshado ka dhacay Jigjiga iyo magaalooyin kale, maalmihii ugu dambeeyey xukunkiisa.

Dadka maanta lala sii daayey Cabdi Iley waxaa ku jiray wiil loo heystay kufsi gabar Itoobiyaan ah loo geystay sanadkii 2018-kii, wiilkaas waxaa la sheegay in markii la xiray uusan qaangaar aheyn.

Warqad ka soo baxday xafiiska ra’iisul wasaare Abiy Axmed ayaa maanta lagu sii daayey Cabdi Iley iyo dhowr qof oo markii hore lala xiray, go’aanka sii deynta maxaabiistaas waxaa toos u fulisay xeer ilaalinta Itoobiya.

Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden ayaa xalay ku guuleystay magacaabista musharraxa madaxweynaha ee xisbiga Dimuqraadiga uga qeybgali doonaan doorashada madaxweynaha ee bisha Novermber.

Biden waxa uu la kulmay mucaarad magac u yaal ah, si uu u noqdo musharraxa Dimuqraadiga, waxaana uu xalay ka gudbay tiradii ergada ee looga baahnaa oo aheyd 1,968, sida ay qortay Reuters.

Dhanka kale, Trump wuxuu kaga adkaaday doorashada xisbi Jamhuuri dhowr musharrax doorashooyinkii hordhaca ahaa, oo ay ku jiraan safiirkii hore ee Qaramada Midoobay Nikki Haley iyo guddoomiyahaa gobolka Florida Ron DeSantis.

Musharixiinta kale, oo uu ka mid ahaa madaxweyne ku xigeenkii hore ee Trump, Mike Pence, ayaa isaga baxay doorahsada bilo kahor sababo la xiriira taageero la’aanta codbixiyayaasha oo sida muuqata intooda badan ay doorbidayaan Trump.

Labada musharrax, Biden iyo Trump ayaa si buuxda u ololeynaya siddeed bilood ka hor doorashada, iyaga oo midba midka kale ku weeraray fursad kasta oo suurtagal ah.

Dunida Muslimka ayaa ku kala qaybsan bilashada bisha Ramadaan ee sannadkan oo dalalka qaar ay sooman yihiin maanta, halka qaar kalena aan laga soomin.

Dalalka Khaliijka, Suuriya, Yemen, Masar Soomaaliya, Suudaan, Jibouti, Kenya iyo Turkiga ayaa ka mid ah meelaha maanta oo Isniin ah laga sooman yahay.

Halka dalalka Australia, Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore, Cumaan, Urdun Iiraan iyo qaar kale ayaan maanta laga soomin. Waxayna soonka billaabi doonaan maalinta talaadada ah.

Sidoo kale waxaa inta badan kala sooma dadyowga Shiicada ah ee Ciraaq iyo Lubnaan sababo la xiriira aragtiyo diimeedawgeed.

Ramadaankan ayaa ku soo aadaya xilli dagaal ba’an uu ka socdo Falastiin, halkaas oo Qaramada Midoobay ka digtay in ku dhawaad ​​afar meelood oo meel dadka reer Gaza oo dhiganta in ka badan nus malyuun qof ay wajahayaan macaluul daran.

Faah-faahino dheeraad ah ayaa ka soo baxaysa dabkii xooganaa ee maanta ka kacay suuqa Ganacsiga ee Bakaaraha ee magaalada Muqdisho, iyadoo uu ka dhacay khasaare naf iyo maalba leh.

Afhayeenka Booliska Soomaaliya Qaasim Axmed Rooble ayaa sheegay in dabka uu ka dhashay qarax la dhigay goob qashin ah oo ku taalla suuqa kadibna uu sidaas ugu sii fiday goobo kale, taas oo sababtay gubashada.

Ugu yaraan hal qof ayaa ku dhintay qaraxa dhacay kahor inta uusan kicin dabka, waxaana jira dhaawacyo kale, sida uu xaqiijiyay afhayeenku.

Sidoo kale waxaa jira khasaare baaxad leh oo uu gaystay dabka saaka qabsaday qayb kamid ah suuqa Bakaaraha ee magaalada Muqdisho.

“Goobaha ganacsiga ee gubtay waa 12 boos, waana wax roon iyo wax toos u gubtay” ayuu yiri mid kamid ah ganacsatada suuqa weyn ee Bakaaraha.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo haweenka Soomaaliyeed u diray hambalyo ku aaddan Xuska Maalinta Haweenka Adduunka ayaa bogaadiyay doorka muhiimka ee ay kaga jiraan bulshada, dhaqaalaha dalka iyo samatabixinta qoyska Soomaaliyeed.

Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa maanta ku dhawaqday go’aanka xukunka eedeysane Sayid-Cali Macalin Daa’uud oo loo heystay dilka xaaskiisi oo lagu magacaabi jiray Luul Cabdulcasiis oo u geeriyootey oo dhawaac ka soo gaarery dab sida la sheegay uu qabadsiiyey Sayid Cali.

Kiiska dilka Luul Cabdulcasiis oo ahayd hooyo uur leh ayaa dad badan ka dhursugayeen xukunka maanta ay ridi doonto Maxkamadda Gobolka Banaadir.

Maxkamadda ayaa sheegtay in uu racfaan u furan yahay eedeysanaha.

Xuutiyiinta Yemen ayaa la rumaysan yahay inay jareen saddex xarig ah kuwa xambaara internetka iyo isgaarsiinta caalamiga kuwaas oo hoos mara badda cas ka dib weeraro ay ku qaadeen maraakiib maraysan marin biyoodkaas

Marin biyoodka badda cas ayaa wajahaya mid ka mida xiisadihii ammaan darro ee ugu weynaa tan markii ay falaagada Xuutiyiintu bilaabeen inay bartilmaameedsadaan maraakiibta ganacsi ee maraysa badda cas.

Ilaa hadda ma cada si rasmi cida goysay xariga balse waxa xoogan in Xuutiyiinta loo badinayo inay jareen xargahaas.

Iyadoo maraakiibta caalamiga ah ay mar hore hakad gelisay badda cas, oo ah marin muhiim ah oo shixnadaha xamuulka iyo tamarta ee Aasiya iyo Bariga Dhexe ilaa Yurub, kharribaadda khadadka isgaarsiinta ayaa sii kordhin karta dhibaatada bilaha ah.

Sida ay shaacisay HGC Global Communication oo fadhigeedu yahay Hong Kong, khadadka la jaray waxaa ka mid ah kuwa Aasiya-Afrika-Europe 1, Europe-India Gateway,Seacom iyo TNG-Gulf.

Xariga AAE-1, waa xariga xambaara intenerka oo ka yimaada Faransiiska yaalana gunta badda cas kas oo khadka internerka gaarsiisa dalal ku yaala Aasiya ,Afrika iyo dalal ku yaala Yurub.

Dalalka uu maro xariga AAE-1, waxaa ka mid ah Jabuuti, Imaaraadka, Masar, Sacuudiga, Qatar, iyo Hindiya kaas oo bilowgiisa soo mara Talyaaniga iyo Greeca.

Xariga kale ee isaga ay waxyeeladu gaadhay waa Seacom oo xarig internerka oo badda hoos yaala kaas oo internetka gaarsiiya dalal ay ka mid tahay Kenya.

Isgaadhsiinta Caalamiga ah ee HGC waxay ku tilmaantay khadka Seacom-TGN-Gulf inuu yahay laba fiilo oo mid ka mida u ku yaalay aaga laga jaray xarhaja sida uu sheegay Tim Stronge, khabiir ku takhasusay fiilada badda hoosteeda ee TeleGeography, oo ah shirkad cilmi baaris isgaarsiineed oo fadhigeedu yahay Washington.

Tata Communications, oo qayb ka ah shirkadaha Indian conglomerate oo hoos tagta Seacom-TGN-Gulf line, ayaa u sheegay AP in “ay biloowday tallaabooyin degdeg ah oo sax ah kadib markii khadka la jaray.

Horraantii bishii Febraayo, dowladda Yemen ee caalamiga ah ee la aqoonsan yahay ee musaafurinta ku jirta ayaa ku eedeysay Xuutiyiinta in ay qorsheynayeen in ay weeraraan fiilooyinka.

Khadadka ayaa u muuqday in la jaray 24-kii Febraayo, iyadoo ururka NetBlocks uu ogaaday gelitaanka internetka ee dalka Jabuuti ee Bariga Afrika ku yaalla oo uu go’ay laba maalmood ka dib

Soomaaliya iyo sameeynta ay ku yeellanayso

Sida ku cadda xogta rasmiga ah ee ku jirta bogga rasmiga ah Hay’adda Isgaarsiinta Qaranka (NCA) Soomaaliya waxaa laga isticmaalaa ilaa afar fiilo oo ah kuwa fiber optic-ga.

Xargaha badda hoosteeda ee fiber optic-ga ee Soomaaliya laga isticmaalo oo afar ah ayaa lagu kala magacaabaa Gulf2Africa, DARE, Peace iyo Eassy. Marka laga reebo Eassy oo gabi ahaanba ku wareegsan qaarada afrika, saddex kale waxaa ay ku dhamaadan geeska ayaga oo soo mara badda cas.

Wasiirka wasaaradda isgaarsiinta iyo tiknoolajiyadda Soomaaliya Jaamac Xasan Khaliif ayaa BBC-da u sheegay inkasta oo Soomaaliya ay arrinta ay ka qabto walaac la mid ah dunida inteeda kale haddana ay filayaan in kooxdu aysan ku dhiirran karin fulinta weerar noocaas ah.

“Runtii waa jirtaa cabsi badan iyo xaalado kala duwan oo is soo taraya oo laga qabo in kooxda xuutiyiinta ay carqaladeeyna habsami u socdka gancsiga iyo isgaarsiinta aduunka, ayaga oo jaraya xargaha fiber optic-ga” ayuu yir wasiirka oo BBC-da u warramay.

Inkasta oo uu jiro walaac heer calami ah hadda wasiirku waxa uu tillmaay in Xuutiyiinta aysan lahayn awoodda ay ku jaraan xargaha mara bada hoosteeda.

“Ganacsi fara badan iyo isgaarsiinta aduunka ayaa ku xiran habsami u socodka xargahaan, waana na samaaynaysa hadii ay dhacdo, laakin awooddaas kooxdu ma lahan” ayuu yiri Wasiirka wasaaradda isgaarsiinta iyo tiknoolajiyadda Soomaaliya

“Aqoon tiknoolajiyadda oo heerkaas gaarsiisan kooxdu ma lahan marka waa ay ku adkaan doonta in wax badan ay sameeyaan” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.

Sanadkii 2017-kii markii ay cilad ku timid fiilada Fibre Optic ee badda hoosteeda ee laga isticmaalo Koonfurta Soomaaliya ayaa waxaa ka dhashay khasaare dhaqaale oo weyn, sidii ay xilligaasi sheegtay Dowladda Soomaaliya.

Boqorka Imaaraatka Sheekh Maxamed oo sidoo kale madaxweynaha ayaa booqday sarkaal ka tirsan ciidamada Imaaraatka oo kusoo dhaawacmay weerarkii xerada Janaraal Gordon ee Muqdisho.

Kabtan Maxamed Al Nuceym oo hadda lagu daweynayo isbitaalka ciidanka ee Zayed ayaa ka mid ah saraakiishii ku dhaawacmay weerarkii Al-Shabaab ee lagu qaaday xerada Imaaraatku ku tababaraan ciidamada Soomaaliya.

Afar sarkaal oo kale ayaa lagu dilay weerarkaas, oo sidoo kale uu ku dhintay sarkaal kale oo ka tirsan ciidamada Baxreyn islamarkaas na la shaqeynayay imaaraatka.

Sheekh Maxamed ayaa u rajeeyay kabtanka in uu deg deg ku bogsado isaga oo ammaanay niyada iyo dhiiranaanta ciidamada Imaaraatka.

Faahfaahin dheeraad ah oo la xiriirta weerarka xerada Jenaraal Gordon

Ruushka ayaa u dhacay wada hadallada shir muhiim ah oo ka socday Jarmalka. Dowladda Jarmalka ayaa qiratay in tani ay tahay jabsasho cad.

Kanaalka rasmiga ah ee Ruushka ee RT ayaa maqalka shirkan oo muuqaal ahaa ku baahiyay baraha bulshada.

Saraakiisha Jarmalka ayaa ka wada xaajoonayay arrimaha Ukraine iyo Ruushka.

Hoggaamiyeyaasha Ruushka ayaa sheegay in codkan uu caddeynayo sida `cadowga Ruushka` uu u qorsheynayo inuu weerar kusoo qaado dalkiisa.

Hoggaamiyaha Jarmalka Olaf Scholtz ayaa shalay sheegay in dusinta codkan ay tahay arrin khatar ah, isla markaana baaritaan lagu sameyn doono.

Antalya, Maarso 01, 2024; Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qeyb-galay Madasha Diblumaasiyadda Antalya ee dalka Turkiga ayaa ka hadlay mustaqbalka wanaagsan ee Soomaaliya iyo muhiimadda ay leedahay xasilloonida marinnada muhiimka ah ee ay ka mid tahay Badda Cas.

Madaxweynaha ayaa soo bandhigay aragtida Dowladda Federaalka Soomaaliya ee daris-wanaagga iyo iskaashiga ku saleysan is-ixtiraamka iyo dheef-wadaagga, waxa uuna sheegay in xasilloonida dalalka dhaca Badda Cas ay aas-aas u tahay nabadda iyo ganacsiga caalamiga ah, sidaas awgeed dowladda Soomaaliya ay mudnaan siinayso iskaashiga iyo xasillooni gobolka.

Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa tilmaamay in xadgudubka Xukuumadda Itoobiya ay ku sameynayso midnimada iyo madaxbannanida Soomaaliya ay wiiqayso dadaallada caalamiga ah ee xasilinta marinnada muhiimka ah ee ay ka mid tahay Badda Cas, waxa uuna beeniyey dhammaan qodobbada mala-awaalka ah ee ay ku marmarsiyoonaysay Xukuumadda Itoobiya, kuwaas oo ay ku doonayaan in ay ku xalaashadaan Baddeena.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xusay caqabadaha hortaagnaa dowladnimada Soomaaliya iyo dhabar adaygga ay ku wajahayaan dadka Soomaaliyeed, isgoo sheegay in xoreynta deegaannada ku jira gacanta argagixisada ay barbar socdaan qorsheyaal lagu adkeynayo dowladnimada, laguna xoojinayo iskaashiga iyo doorka Soomaaliya ee Gobolka, kuwaas oo ay ka mid yihiin; ku biirista Dallada Bulshada Bariga Afrika, qaadista cunaqabateynta hubka iyo dhammeystirka deyn cafinta.

DHAMMAAD

Wixii faahfaahin ah, fadlan kala xiriir;

Abdikadir Ali Dige,

Xafiiska Warfaafinta & Xiriirka Warbaahinta,

Madaxtooyada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya

E-mail: media@presidency.gov.so