Warsaxaafadeed ka soo baxay xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xasan Cali Kheyre ayaa lagu sheegay in xukuumadda ay ku dhawaaqday seddax maalmood oo baroordiiq ah.

Sidoo kale waxaa lagu xusay in guddi loo saaray aaska Gudoomiye Yariisow.

Cabdiraxmaan Cumar Cismaan ayaa ku geeriyooday cisbitaal ku yaalla magaalada Dooxa ee dalka Qatar.

Sida lagu baahiyay wakaalada wararka Soomaaliya ee Sonna ee dowladda Soomaaliya, waxaa arrintan xaqiijisay Wasiirka Dhalinyaradda iyo Ciyaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, Marwo Khadiijo Maxamed Diiriye.

Eng Yariisow ayaa lagu dabiibayay cisbataal ku yaalla magaalada Dooxa ka dib dhaawicii ka soo gaaray weerarkii lagu qaaday xarunta aqalka Dowlada Hoose.

Sida ku xusan warsaxaafadeedka. “Ra’iisul Wasaare ku xigeenka ayaa sheegay in madaxweyne Maxamamed Cabdullaahi Maxamed (Farmaajo) uu amray in mudda sedax maalin ah calanka dalka hoos loo dhigo si baroor diiq iyo duco loogu sameeyo guddoomiyihii gobolka Banaadir, Marxuum Cabdiraxmaan Cumar Cusmaan (Yariisow)”.

Ururka Al-Shabaab ayaa sheegtay weerarka lagu bartilmaameedsaday xarunta dowladda hoose ee Muqdisho.

Qaraxa ayaa ka dhacay xilli uu maamulka Gobolka Banaadir halkaasi uga socday shir toddobaadla ah oo ay yeeshaan.

Xaruunta gobolka Banaadir waxay ka mid tahay xaruumaha dowladda ee sida weyn ammaankooda loo adkeeyo.

War saxaafadeed kasoo baxday madaxtooyada dowladda Soomaaliya ayaa lagu sheegay in jinsiyaddii labaad ee madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo uu ka qaatay dalka Mareykanka uu dib isaga celiyay.

Waxaa sidoo kale warqadda lagu xusay in howshan ay in muddo ku howlanaayeen sharciyaqaanno iyo xafiisyada qaabilsan jinsiyadaha Soomaaliya iyo Mareykanka.

Guddoomiyihii gobolka Banaadir iyo duqii Muqdisho Injineer Cabdiraxmaan Cumar Cusmaan Yariisow, ayaa maanta ku geeriyooday magaalada Doha ee dalka Qatar oo lagu daweynayey.

Yariisow ayaa waxa uu ku dhaawacmay qaraxii ka dhacay xarunta gobolka Banaadir, 24-kii July 2019, kaasi oo qaar badan oo kale oo ka mid ah mas’uuliyiinta gobolka ay ku dhinteen.

Waxaa isla saacad kadib la dhigay isbitalka Digfeer ee Muqdisho, halkaasi oo maalin kadib laga qaaday lana geeyey isbital ku yaalla magaalada Doha ee dalka Qatar, oo lagu daaweynayey tan iyo markaas.

Dhaawaca qaraxa kasoo gaaray Yariisow ayaa u badnaa firirro ka galay qaybaha sare.

Dad la jooga ayaa sheegay in Guddoomiyaha firirka ugu daran uu uga jiray madaxa. Sidoo kale firirka kale ee halista ahaa ayaa laga saaray caloosha intii uu ku sugnaa Muqdisho.

Maalmihii ugu dambeeyey waxaa jirtay rajo wanaagsan oo ahayd in xaaladdiisa ay kasoo raynaysay sidii hore kadib qaliino dhowr ah oo lagu sameeyey. Hase yeeshee waxaa qorneyd in waqtigiisa ku ekaa maanta.

Waxaa la joogay qoyskiisa oo ka yimid dalka UK iyo mas’uuliyiin ka tirsan dowladda Soomaaliya.

Naxariisi Janno Allaha siiyo – انا لله وانا اليه راجعون

Wasaaradda Maaliyadda Mareykanka ayaa cunaqabateyn ku soo rogtay wasiirka arrimaha dibadda Iran Mohammad Javad Zarif.

Cunaqabateynkan ayaa wuxuu saameynaya dhammaan hantida uu Mr Zariff uu Mareykanka ku leeyahay in la xayiro” ayey tiri wasaaradda maaliyadda.

“Javad Zarif wuxuu meel mariyaa siyaasadaha khatarta leh ee hoggaamiyaha ruuxiga Iran Ayatollah Ali Khamenei” ayuu yiri wasiirka maaliyadda Steven Mnuchin.

Me Zarif wuxuu boggiisa Tweetarka uu ku qoray inuu Mareykanka uu cunaqabateyn u saaray isaga oo sheegay iney u arkaan mid ay siyaasaddiisu halis ku tahay.

Xiisadda ka dhex aloosan Mareykanka iyo Iran ayaa cirka isku sii shareertay wixi ka dambeeyey marki uu sanadki hore Mareykanka uu ka baxay heshiiski niyukilarka ee 2015-ka la galay ee lagu xakameeynayey barnaamijyada niyukilarka Iran.

Iran ayaa dhawaan sheegtay iney jabineyso waxyaabihi uu heshiiskaasi ka hor istaagayey ayna dib u billaabeyso tayeynta macdinta Yuraaniyamka, oo ay sheegtay iney quwad koronto ka dhalaneyso balse ujeedkeeda guud uu noqon karo bamka Niyukilarka iney sameysato.

Xiisadda isa sii tareyso iyo dhacdooyinka iska soo daba dhacaya ee gacanka ka taagan ayaa laga cabsi qabaa iney horseedaan dagaallo iney ka dhacaan marin biyoodka maraakiibta caalamka Muhiimka u ah.

Mareykanka muxuu arrintan ka yiri?

Mr Mnuchin ayaa Mr Zarif ku tilmaamay inuu yahay “afhayeenka Iran caalamka uga hadlo”.

“Mareykankana wuxuu farriin cad uu u dirayaa xukumadda Iran oo aan la aqbali karin dabeecadaha ay la soo baxday” ayuu yiri.

“Sida oo kale xukumada Iran waxay shacabka Iran u diidday iney helaan adeegga baraha bulshada, Wasiirka arrimaha dibada Iran Mohammad Javad Zarif wuuu dacaayadihiisa siyasadeed uu sii mariya baraha bulshada,” ayuu yiri Mr Mnuchin.

Iyada oo Mr Zarif cunaqabateynkaasi uu saaran yahay haddana wuxuu safar uu ku joogaa New York isaga oo ka qayb galayo shirka ganacsiga looga hadlayo ee qaramada midoobay, ayuu yiri wariyaha BBC Gary O’Donoghue oo u warramay wargeyska Washington Post.

Mr Zarif siduu uga jawabay?

Me Zarif wuxuu boggiisa Tweetarka uu ku soo qoray inuu Mareykanka uu cunaqabateyn saaray isaga oo sheegay iney u arkaan mid ay siyaasaddiisu halis ku tahay.

“Sababta uu Mareykanka aniga ii bartilmaameedsanayo ayaa waxay tahay aniga waxaan Iran caalamka uga ahay afhayeenka ugu horreeya. Mar la weydiiyey ma tahay arrintan mid dhab ah isla-markaana xanuun badan? Wuxuu ku jawaabay.

“Waad ku mahadsan tihiin inaad anigu ii aragtaan inaan halis weyn ku ahay siyaasadihiinna.”

Warbaahinta dalka Mareykanka oo soo xiganaya ilo sirdoon ayaa ku soo waramay in uu dhintay wiil uu dhalay hogaamiyihii Al Qaeda, Osama Bin Laden, kaas oo lagu magacaabo Hamza bin Laden.

Warbaahinta NBC ayaa sheegtay in mas’uuliyiinta aysan dhimashada Hamza ka bixinin fahfaahin dheeraad ah oo ku saabsan qaabka uu u dhintay iyo halka uu ku dhintay.

Hamza bin Laden oo da’diisa lagu qiyaasay 30 sano ayaa dad badan waxay u arkayeen in uu yahay qof badeli kara xilkii uu aabihii ka hayay dhaqdhaqaaqa ururka al-Qaeda.

Sanadkii la soo dhaafay ayay ahayd markii uu shacabka Carbeed uu ugu baaqay inay kacdoon sameeyaan, waxaana Dowladda Sacuudiga ay kala laabatay dhalashada dalkaas.

Dowladda Mareykanka ayaa sanadkii hore sheegtay in lacag dhan hal milyan oo doolar ay siin doonta qofka soo sheega halka uu ku sugan yahay Hamza.

Sannadihii dambe wuxuu soo duubayay codad iyo muuqaallo uu qolyaha taageersan uga codsanayo in ay weeraraan Maraykanka iyo xulafadiisa reer Galbeedka, si ay ugu aaraan dilkii aabihii.

Osama bin Laden ayaa sanadkii 2011-ka waxaa dalka Pakistan ku dilay ciidamo gaar ah oo Mareykan ah.

Osama wuxuu ansixiyay weerarradii Maraykanka lagu qaaday 11 Sabteembar ee sannadkii 2001, kuwaas oo lagu dilay ku dhawaad 3,000 oo ruux.

Dowladda Mareykanka ayaa saddex sano kahor liiska argagixisada Xamze Bin Laden oo ay u arkayeen in uu yaha qof liddi ku ah ammaanka Mareykanka.

Wuxuu guursaday gabadha Maxamed Atta, kaas oo afduubtay mid ka mid ah diyaaradihii ganacsiga ahaa ee loo adeegsaday weerarradii 2001, kuwaas oo middood lagu dhuftay Xaruntii Ganacsiga Adduunka ee New York.

Waraaqo laga helay gurigii lagu dilay Osama Bin Laden ee ku yaallay Abbottabad ayaa muujiyay in uu Xamza u diyaarinayay sidii uu uga badali lahaa hoggaaminta Al-Qaacida, waxaana loo malaynayaa in uu yahay wiilkii uu ugu jeclaa carruurtiisa, sida ay sheegtay Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Maraykanka.

Waxaa la rumaysan yahay in Hamza Bin Laden uu sannado hooyadii kula noolaa Iran, halkaas oo loo malaynayo in arooskiisu uu ka dhacay, halka warar kalana ay sheegayaan in laga yaabo in uu ku noolaa Pakistan, Afghanistan ama Suuriya.

Ciidamada Somaliland iyo shacabka Tukaraq ayaa talaadadii doraad Isku dhac iyo Israsaasayn xoogani ku dhexmaray magaaladaasi gudaheeda.

Isku dhaca ayaa ka bilowday muran dhexmaray mid ka mid ah Saraakiisha Ciidanka iyo Wiil yar oo dadka degaanka ka soo jeeda.

Ciidamadda ayaa isku deyey inay wiilka xoog ku kaxeystaan, taas oo keentay in dadkii shacabka ahaa ay dhagaxtuur ku bilaabaan arkastii, aakhirkiina waxay keentay in rasaas xoog leh lays dhaafsado.

Qaar ka mid odayaasha Gobolka Sool oo shalay degaanka tegay ayaa sheegay inay xaalada soo dejiyeen, labo qof oo shacab ah oo shalay ciidamadu qabsadeena la soo daayey, maalinta sabtida ayaa loo balansan yahay xalinta arintan.

Dadka degaanka ayaa sheegaya in dhibtu tahay habdhaqankii Ciidamada oo soo xumaanaya, waxaana ilaa shalay degaamadaas layska weydiinayey sababta keentay in waqtigan ay Ciidamadu sidii Hangashtii shacabka ula dhaqmaan.

Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa Ururka Iskaashiga Islaamka u ogolaatay in uu xarun Ergo-goboleedka furto magaalada Muqdisho ee caasimadda Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya ayaa shalay oo Talaado ah Ururka Iskaashiga Islaamka Muqdisho kula saxiixatay heshiis cusub oo ku saabsan in la unko xarunta Ergo Goboleedka Ururka Iskaashiga Islaamka ku yeelanayo Soomaaliya, kaasi oo ka dhigaya xafiiskii hore ee Iskuduwidda howlaha bani’aadannimada ergo goboleed dhammaystiran oo ku suntan howlaha siyaasadda iyo bani’aadannimada.

Heshiiska oo ka kooban qodobo dhowr ah oo iskaashiga iyo isku duwidda dhinacyada siyaasadda iyo bani’aadannimada ayaa waxaa kala saxiixay Siihayaha Xoghayaha Joogtada Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Saciid Xaaji Maxamuud oo heystay wakiilashada sharciyeed ee Wasiirka Arrimaha Dibadda Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Danjire Tarig Ali Bakheet oo ah Kaaliyaha Xoghayaha guud ee Ururka Iskaashiga Islaamka ee Arrimaha bani’aadannimada, Dhaqanka iyo Bulshada.

Ra’iisul wasaare ku xigeenka xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mahdi Maxamed Guuleed (Khadar) ayaa sheegay in dadka ka soo jeeda gobollada Waqooyi ee Soomaaliya aysan ka midaysneyn go’itaanka Somaliland.

Ra’iisul wasaare ku xigeenka oo warbaahinta kula hadlay magaalada Muqdisho ayaa tilmaamay in gebi ahaanba aysan jirin aragti goosasho oo ay ku midaysan yihiin bulshada shacabka ku nool gobollada Waqooyi ee dalka Soomaaliya (Somaliland) balse go’itaanka ay ku kala qayBsan yihiin bulshada halkaasi deggan.

Sidoo kale wuxuu sheegay in Dunidu ay Soomaaliya u aqoonsantahay hal dal iyo hal dowlad oo aysan jirin dowlad ka madax-bannaan Soomaaliya oo la yiraahdo Somaliland “Dunida Hal dal ayay aqoonsan tahay oo aan baasaboorkiisa ku safarno, shahaadooyinkiisa la tastiiqiyo” ayuu yiri Khadar

Mudane Mahdi Maxamed Guuleed waxaa kale oo uu sheegay in loo baahanyahay wada-hadal in la furo si loo qanciyo tabashooyinka ay qabto Somaliland” haddii la wada jirayo waa in sifo iyo sharci dastuuri ah ku dhisan oo loo wada hadlo, qofka aragtidaas qaba u ogolaado qofka aragtida ka soo horjeeda qabo, 30 sano ayaa mareynaa, maxaa xal ah waa in la furaa doodo” ayuu sii raaciyay.

Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ee Dowladda Federaalka Soomaaliya, Axmed Ciise Cawad, ayaa shalay ku qaabilay Magaalada Muqdisho Safiirka Netherlands ee Soomaaliya, Frans Makken, oo ay ka wada hadleen xoojinta xiriirka laba geesoodka iyo iskaashiga dhinacyada ammaanka, garsoorka, socdaalka iyo waxbarashada.

Kulanka oo lagaga dooday dhowr qodob oo muhiim u leh labada dal ee saaxiibada ah, ayaa waxaa goobjoog ka ahaa Lataliyaha amniga qaranka ee Madaxtooyada Soomaaliya, Cabdisaciid Muuse Cali, Agaasimaha Waaxda Yurub iyo Ameerika ee Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga, Cabdidaahir Cabdiraxmaan Cabdi iyo mas’uuliyiin kale oo uu ku jiray sarkaal ka wakiil ahaa Hoggaanka Socdaalka iyo Jinsiyadda ee Soomaaliya.

Senator Rand Paul ayaa soo jeediyey in uu xildhibaanad Ilhaan Cumar tigid u jarayo si ay Soomaaliya u aaddo oo ay u ogaato “Barwaaqada ay Maraykanka ku haysato,” asagoo xoojinaya hadalkii Madaxweyne Trump ee ahaa in xubnaha xisbiga Dimuquraadiga ah ee gobolka Minnesota ka soo jeeda iyo saddex gabdhood oo xildhibaanno ah ay “dib ugu laabtaan” halkii ay ka yimaadeen oo uu sheegay in ay yihiin “meelo ay colaado daashadeen”.

Paul ayaa hadalkan ka sheegay waraysi uu siiyey warbaahinta Breitbart.

Qoraalladii Trump uu Twitter-ka ku daabacay horraantii bishaan ee ku saabsanaa Ilhaan Cumar iyo saddex gabdhood oo kale oo Congress-ka ka tirsan ayaa keenay in qaraar hadalladiisa lagu dheleecaynayo la geeyo Aqalka Congress-ka.

Saddex ka mid ah haweenkaas ayaa ku dhashay Maraykanka, Ilhaan oo ku dhalatay Soomaaliya ayaa ayaduna qaadatay dhalashada dalkaas.

Ayadoo ay cirka isku shareertay doodda ka dhalatay hadallada Trump, ayaa Paul wuxuu difaacay madaxweyne Trump asagoo sheegay in uu la yaabban yahay “xushmad la’aanta Ilhan Cumar ay u hayso dalkeenna”. Paul ayaa arrintaas aad ugu dheeraaday mar uu waraysi siinayey warbaahinta Breitbart.

“Anigoon oranayn meel baan u diraynaa, haddana waxaan ku caawinayaa in aan tigid u gado si ay Soomaaliya u soo aragto, waxaan filyaa in ay wax ku qaadan doonto oo ay wax uun ka baran doonto muusiibada Soomaaliya ka taagan – ma jiro dastuur dadka siinaya xuquuqdii ilahay siiyey, waxaana ka jira ku dhawaad toddobo qabiil oo 40-kii sano ee la soo dhaafay is dagaallayay”, ayuu yidhi Paul.

“Waxaa fiicnaan lahayd in ay Soomaaliya xoogaa soo joogto, si ay u soo laabato ayadoo Maraykanka u mahadnaqaysa”.

Afhayeenka Ilhaan Cumar ayaa ka gaabsaday in uu wax faallo ah ka bixiyo hadallada Paul.

Ka dib markii Axaddii ay bilaabatay in la isla dhex maro haddalladii Paul, ayaa Ilhaan Cumar waxay dib u sii baahisay qoraal uu Twitter-kiisa soo dhigay majaajillayste Tom Arnold oo u muuqday in uu tooshka ku ifinayey dhacdo ku saabsanayd xildhibaankan Jamhuuriga ka tirsan oo sannadkii 2017-kii uu soo weeraray qof dariskiisa ka mid ahaa.

Qoraalka ay Ilhaan Cumar sii baahisay ayaa caro ka dhex abuuray qolyaha muxaafidka ah, oo uu ka mid yahay wiilka madaxweyne Trump, Donald Trump Jr.

Mrs Cumar ayaa ah mid ka mid ah labada gabdhood ee Muslimka ah ee ku cusub Aqalka Congress-ka, waxayna ka mid tahay dadka sida adag u dhaliila siyaasadaha madaxweyne Trump iyo qaabka uu u hadlo.