Xaysimo

Xisbiga Dimuqraadiga ee Amxaarada ee ADP ayaa weerar afka ah ku qaaday xisbiga xoreynta Tigreega ee TPLF kaas oo uu sheegay inuu halis ku yahay mustaqbalka Isbaheysiga haya talada Itoobiya.

Xisbiga haya talada dalka Itoobiya ee (EPRDF) ayaa waxaa ku buhoobay ilaa afar xisbi oo ay kamid yihiin ADP iyo TPLF.

Arbacadii, xisbiga TPLF ayaa ku eedeeyay xisbiga Amxaarada inay la shaqeynayeen ciidammadii khaska waday isla markaasna ay carqaladeeynayaan amniga gobolka.

Waxay arrintani imaaneysaa xilli bishii hore isku day afgembi oo ka dhacay gobolka Amxaarada lagu dilay madaxweynihii gobolkaas Ambachew Mekonen iyo saraakiil sare.

“Xisbiga ADP waa inuu eegaa xaaladda cakiran ee ka taagan gudaha, ayna baaritaan ku sameeyaan dhacdadii lagu dilay saraakiisha iyo waa inay raalli bixiyaan” ayaa lagu yiri bayaanka kasoo baxay xisbiga TPLF.

Shalay, Xisbiga ADP waxaa uu sheegay in aysan wax raalligelin ah bixin doonin.

Marka ay timaaddo arrimaha amni darrada, xisbiga Amxaarada waxaa uu ku eedeeyaa inay lug ku leeyihiin xisbiga Tigreega.

“Waa ay na garab istaagi lahaayeen xilligii aan dhibaatada ku jirnay, xisbiga TPLF ma baddali doono siyaasadihiisa musuqa ah” ayaa lagu yiri qoraal xisbiga ADP uu kusoo qoray Facebook.

Khilaafkan soo kala dhexgalay saraakiisha ka tirsan isbaheysiga ka arrimiyo Itoobiya ayaa waxaa uu halis ku yahay midnimada iyo wadashaqeynta xisbigaas, sida uu BBC u sheegay qof falanqeeyo siyaasadda dalka Itoobiya.

Isticmaalka caanaha Geela ayaa maalman aad ugu soo batay dunida. Dalka Australia ayaa ka mid ah dalalka aadka looga isticmalo oo waxaa haatan ka jira shirkada dhawr ah oo dunida ku baarujinaya muhimadda ay leeyihiin caanaha geela.

Soo saaridda caanaha geela ayaa haatan noqtay mid ka mid ah wax soo saarka dalka Australia iyadoo ay baahidooda dalka gudihiisa iyo dibeddiisaba ay sare u sii kacayso.

Si kastaba haweeneey lagu magacaabo Lauren Brisbane oo ka mid ah dadka caanaha geela ka sameeya wax yaabaha la isku qurxiyo ayaa sheegeeysa in dadka aad u soo jeeteen oo ay jeclaadeen wax soo saarkooda ay ka sameeyeen caanaha geela.

”Waxa aanu dareenaa farxad iyo in aan meel sare joogno marka aan wax soo saarka caanaha geela oo caafimaadka badan leh isticmaalayo. Waxaanu geela u aragnaa in uu ka mid yahay qoyskeena”,ayay tiri Lauren.

”Waa sida dadka oo kale, oo waxay leeyihiin dabeecada kala duwan,aad bay u aqli badan yihiin, naxariista iyo jaceylka ayay wax ka yaqaanaan,Waad la fariisan kartaa oo xaaladda jirta kala sheekaysan karataa, wayna fahmayaan”.

”Waa xayawaan aad u weyn balse haddii aad xushmeyso caqligooda iyo naxariistooda waa ay fududahay in la dhaqdo”.

Shirkadaha sare u sii kacaya ee dalka Australia ayaa waxa isticmaalaan maraakiibta waaweyn ee dalka si ay u dhoofiyaan wax soo saarkooda geela. Geela ayaa markii ugu horreeysay dalka Australia la keenay sannadkii 1940-meeyadii.

Waxaa haatan la aaminsan yahay in Australia ay haatan ku sugan yihiin in kabadan 1.2 milyan oo ah geela duur joogta ah kuwaasi oo u badan geela carabta laga dhaqdo.

Shirkaddii ugu horreysay ee wax soo saarka geela ayaa waxaa Australia laga bilaabay sannadkii 2014-kii, markaa wixii ka dambeyayna waxaa soo batay shirkadahaasi oo haatan waxay ka hawl galaan gobolk kasta oo ka mid ah Australia.

Wax soo saarka caanaha geela ee dunida waxaa aad ugu badan waddamada ku yaal waqooyiga iyo bariga Afrika iyo bariga dhexe. waxaa sidaasi lagu sheegay cilmi baaris ay sameeysay Australia.

Sannadkii 2016-kii Australia waxay soo saartay 50,000 oo liitar oo caana ah halka haatan 180,000 oo liitar ay sannadkasta Australia soo saarto.

Waxaa sare u kaca ku yimi isticmaalka caanaha geela gacan weyn ka gaystay Megan Williams iyo seeygeeda kuwaasi oo dhammaadkii sannadkii 2014-kii waqooyiga Victoria ka bilaabay in geela ay caanaha ka lisaan kuwaasi oo ka bilaabay 3 neef oo kamid ahaa geela duur joogta ah.

Shan sanadood ka dib waxay ganacsigooda ayaa ballaaratay, iyagoo haatanna haysta geel kor u dhaafaya 300 kuwaasi oo ay 60 ka mid ah irmaan yihiin.

Shirkaddan ayaa waxay maalintii soo saartaa ilaa 360 liitar oo caana ah kuwaasi oo boqolkiiba 25 u dira macaamishooda Singapore.

Waxayna haatan doonayaan in ay ku fidaan oo ay wax soo saarkooda gaarsiiyaan dalalka Thailand iyo Malaysia. Waxaa sidoo kale liiska ugu jira Shiinaha iyo Mareykanka.

Wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya Mudane Axmed Ciise Cawad ayaa ka hadlay shir la sheegay inuu dhex mari doono Madaxweyneyaasha Soomaaliya iyo Kenya, kaas oo uu garwadeen ka yahay Ra’iisul wasaaraha dalka Itboobiya.

Cawad oo la hadlayay laanta Afka Soomaaliga ah ee BBC-da aya waxba kama jiraan ku tilmaamay kulankaasi oo si aad ah ay hadal heysay Warbaahinta.

Wasiir Axmed Ciise Cawad ayaa sheegay inuusan jirin wax kulan ah oo qesheysan Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Maxamed Cabdullaahi Maxamed (Farmaajo), kaas oo uu la yeelanayo dhiggiisa dalka Kenya Uhuru Kenyatta.

Kulankan oo si aad ah loo hadal hayay ayaa wararku waxa ay sheegayeen inuu ka dhacayo magaalada Addis Ababa ee Caasimadda dalka Itoobiya, balse wasiir Cawad ayaa tilmaamay in wasaaraddiisu ay qaabilsantahay arrimaha dibadda, islamarkaana wararkaasi ay yihiin kuwa la been abuuray.

Dhinaca kale Wargeysyada The Nation iyo the East African ee Kenya ayaa shalay sheegay in Itoobiya ay wafdi u kala dirtay Kenya iyo Soomaaliya si xal loogu helo muranka dhul-badeedka u dhexeeya labada dal.

Maqaalka wargeyska The Nation ayaa sheegay in Mas’uuliyiinta Soomalida iyo kuwa Kenya uu ka soo xigtay in Abiy Axmed, oo haatan ah guddoomiyaha urur goboleedka IGAD, uu shir u qaban doono labada madaxweyne, Uhuru Kenyatta iyo Maxamad Cabdullahi Farmajo, inkastoo aysan weli arrintan xaqiijin labada Madaxweyne.

Arrintan ayaa ku soo beegmeyso iyadoo dowladda Soomaaliya ay beenisay inuu wax isbaddel ah ku yimid mowqifkeedii ku aaddanaa dacwadda ee maxkamadda ICJ.

Safiirka Ingiriiska ee u fadhiya dalka Mareykanka, Sir Kim Darroch ayaa is xilka iska casilay kaddib markii uu khilaaf dhexmaray isaga iyo Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump.

Axaddii ayay aheyd markii ay bannaanka usoo baxeen Emailo muujinayaa aragtida uu safiirka ka qabo maamulka Trump, isaga oo ku tilmaamay mid qalalaase ka samaysan, islamarkaasna ay wax badan ka qaldanyihiin.

Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa shalay ayaa ku tilmaamay safiirka inuu yahay qof doqon oo maraan ah.

“Safiirka waalan ee UK ee sanka laga galiyay Maraykanka ma ahan qof aan ku faraxsanahay, waa mid doqonimada ay ka tan badatay” ayuu ku yiri bartiisa Twitter-ka.