Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa u safray magaalada Adis Ababa, si uu uga qeyb galo Meertada 37-aad ee shir-madaxeedka Golaha Midowga Afrika.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale gudbin doona mawqifka cad ee Soomaaliya ay ka taagan tahay faro-gelinta ka dhanka ah madax banaanida iyo midnimadeeda dhuleed, isagoo hoosta ka xariiqay sida aysan shacabka iyo dowladda Soomaaliya aysan u aqbalayn xadgudub kasta oo wiiqaya qarannimadooda.
Soomaaliya ayaa la filayaa in ay dabayaaqada sannadkan 2024 billowdo qodista ceelkii shidaalkii ugu horreeyay dalka laga soo saaro, iyadoo shirkadda qandaraaska lagu siiya ay durba bilowday in ay asteyso meesha ugu haboon ee laga duleelin karo ceelka ugu horreeyay ee shidaalka laga soo saari doono, kaas oo ku yaal aagga ku aadan xeebta degmada Hobyo ee gobolka Mudug.
Wasiirka Batroolka iyo Macdnta ee Soomaaliya Cabdirisaaq Cumar Maxamed ayaa wareysi uu siiyey BBC-da ku sheegay in Soomaaliya ay dabayaaqada sanadkaan la soo saari doono shilkii ugu horeeyay ee laga qodo gudaha Soomaaliya, kaas oo la filayo in uu noqdo maadada caeeriinka ah, kadibna loo diri doono tijaabo baaritaan.
Dhawaan waxaa khubaro ka socota Hay’adda Batroolka Soomaaliya ay booqdeen deegaanno ka tirsan Galmudug, gaar ahaan degmada Hobyo, halkaas oo ay maamulka iyo dadka deegaanka kala hadleen saamaynta dhinaca deegaanka ee ay yeelan karto shidaal soo saaristu.
Waraysiga uu BBC da siiyay wasiirka Batrool ka ayuu ku faahfaahiyey qorshaha shidaal soo saaridda iyo sida ay isugu xigaan hawlaha lagu soo saarayo shidalka ceeriin.
Wasiirku wuxuu sheegay in dadaallada lagu doonayo in la soo saaro khayraadka shidaalka ceegaaga Soomaaliya uu marxaladdii ugu dambeysey marayo, islamarkaana qorshuhu yahay in saddexda bilood ee ugu dambeysa sannadkan lagu wado in ceelkii shidaal ee ugu horreeyey la bajiyo.
Dowlad Goboleedka Galmudug ayaa nasiib u yeelatay in ay noqoto meesha ugu horreysa ee shidaalka laga qodi doono, waxaana degmada Hobyo oo qorshuhu yahay in xeebaheeda hawsha laga billaabo dhawaan booqday khubaro ka socotay Hay’adda Betroolka Qaranka oo halkaas kulamo kula yeeshay dadka deegaanka.
Khuburadan ayaa intii ay joogeen Hobyo waxay si dhow ugu kuurgaleen saameynta qodista iyo soosaarista shidaalku ku yeelan karto deegaanka, gaar ahaan bulshada xeebaha ku nool ee u nugul nakhaska karboonka ee ka soo fufaya lakabyada badda gunteeda ah ee shidaalku ku xanniban yahay.
Dadka deegaanka oo horay ula hadlay warbaahinta ayaa marar kala duwan cabsi ka muujiyay arrintaan.
Badda Soomaaliya waxaa ku yaal illaa 250 xirmo oo horay loo qoondeeyey, sida ay baahisay wasaaraddu, balse Wasiirka Batroolku wuxuu xaqiijiyey in xilligan la joogo ay diyaar yihiin illaa 7 xirmo oo ku kala yaala bartamaha iyo koonfurta Soomaliya, ku waas oo kala ah Galmudug (3 xirmo), Koonfur Galbeed (2 xirmo) iyo Jubaland (2), kuwaas oo sida qorshuhu yahay lagu talo jiro in laga soo saaro shidaal la doonayo in mustaqbalka la dhoofiyo.
Wasiirka Batroolka iyo Macdanta ee Soomaaliya Cabdirisaaq Cumar Maxamed wuxuu sheegay in goor dhow la billaabi doono sahminta bedka dhul badeedka ee loo yaqaan ‘3D seismic survey’ si loo dhudhumiyo qotoda bed dhuleedka islamarkaana loo xaqiijiyo halka ay ku taal isha ceelka la qodayo, taas oo badanaa qaadata muddo 3 bilood ah.
Marka uu soo idlaado sahankaas, islamarkaana la helo isha ceelka, waxaa billaabaneysa in ceelka la duleeliyo, dabadeedna shidaalka la soo saro.
Shirkado caalami ah oo ay ka mid yihiin Chevron, Eni, ExxonMobil iyo Shell ayaa hawlo shidaal baaris ah ka billaabay Soomaaliya 1950-meeyadii, laakiin midkood ma soo gaarin heer yididiilo leh ilaa ay markii dambe dalka isaga baxeeen markii dagaallada sokeeye ay dillaaceen 1991.
Shirkadda Coastline Exploration oo fadhigeedu yahay magaalada Houston ee dalka Mareykanka oo hoggaamineysa hawsha shidaalka, waxay sannadkii 2022 kii dowladda federaalka ah ee Soomaaliya kula heshiisey in y baaritaan iyo shidaal qodis ka sameyso 7 aag oo ku fadhiya dhul 35,000 km oo isku wareeg ah, sida uu baahiyay suuqa kala iibsiga badeecadaha shidaalka ee SPG.
Dowladda Soomaaliya ayaa ku han weyn in horumarinta khayraadka shidaalku ay dalka u soo jiideyso dhaqaale wax looga qabto daruufaha jira, sidoo kalena ay irdaha u fureyso fursado shaqo, canshuur dowladda soo gasha iyo maalgashi shisheeye.
Dhinaca kale Agaasimaha Fulinta shirkadda Coastline Exploration, Richard Anderson oo goor sii horreysey la hadlayey S&P Global Commodity Insights ayaa hoosta ka xarriiqay in “marka laga shidaal qaato baaxadda shidaalka Soomaaliya ku keydsan, ay fursaddani tahay mid aan la dayici karin.
Anderson ayaa intaas ku daray in shidaalka laga helo Soomaaliya uu beddeli doono isku dheellitirnaanta siyaasadda ku dhisan ahmiyadda dhulka, sidaa darteed dadka Soomaaliyeed aysan iska lumin fursaddan.
Kismaayo, February 14, 2024; Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa gaaray magaalada Kismaayo ayaa waxaa si diiran ugu soo dhoweeyay Madaxweynaha D. goboleedka Jubaland mudane Axmed Maxamed Islaam, Madaxweyne ku xigeenada, xubnaha Xukuumadda Jubbaland iyo boqolaal ka mid ah bulshada deegaanka.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa muddada uu ku sugan yahay magaalada Kismaayo waxa uu kulamo la yeelandoonaa Madaxda Dowlad goboleedka Jubaland iyo qaybaha kala duwan ee bulshada, isaga oo dhagaysandoona talooyinkooda ku aaddan dowlad dhiska, ilaalinta midnimada, madax-bannaanida dalka iyo horumarka dalka.
Warsaxaafadeed ay si wadajir ah usoo saareen laba madaxweyne hore Sheekh Shariif Sheekh Axmed iyo Maxamed Cabdullaahi farmaajo ayey ku sheegeen in uu “mira dhali waayey” dedaal ay ku dhexdhexaadinayeen Madaxweynaha Soomaaliya xasan Sheekh Maxamuud iyo Siciid cabdullaahi Deni.
“Madaxweyneyaashan hore ayaa soo jeediyey in hakad la geliyo wax kabedelka Dastuurka oo ummadda Soomaaliyeed mudo dheer sugeysay, balse waxaa genefka ku dhuftay Xildhibaanadda Baarlamaanka iyo Madaxda qaranka.
Madaxwynayaashan hore ayaa beryahanba ku mashquulsanaa xagal-daacinta wax-ka-bedelka Dastuurka Dalka Soomaaliya kaas oo ay hadda Baarlamaanka Soomaaliya bilaabeen wax-ka-bedelkiisa iyo dhameysytirkiisa.
Xildhibaanada labada Gole ee baarlamaanka federaalka Soomaaliya oo haatan kulan xasaasi ah ku leh xarunta Villa Hargeysa ayaa maanta toos u guda galay arrimaha wax ka beddelka dastuurka kumeel gaarka ah ee dalka.
Kulankan ayaa waxaa guddoominaya Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Aadan Madoobe) oo faahfaahin ka bixiyay ajendaha kulankooda maanta ee ku aadan arrimaha dastuurka.
Sidoo kale waxaa kulanka goobjoog ah guddoomiyihii hore ee Golaha Shacabka, Mudane Maxamed Sheekh Cismaan (Jawaari) oo ah qabiir sare oo sharci yaqaan ah.
Guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe oo furitaankii kulanka ka hadlay ayaa shaaca ka qaaday in maanta ay tahay maalin weyn oo taariikhi ah, isla markaana ay sugeysay guud ahaan Ummada Soomaaliyeed, maadaama la dhameystirayo dastuurka dalka.
“Maanta waa maalin taariikhi ah waa maalin waqti badan ay sugeysay Ummadda Soomaaliyeed dastuurka Baarlamaanadii lasoo dhaafay oo dhan laga sugaayay nasiib noqon waysay inay suurtogasho ayaa maanta galeynaa furitaankiisa” ayuu yiri.
Sidoo kale wuxuu farriin u diray dhammaan xildhibaanada Soomaaliyeed, isaga oo ka codsaday inay waqtiga ilaaliyaan, maadaama ay u taallo shaqo adag, isla-markaana la guda galay doodda ku aadan wax ka beddelka dastuurka KMG ka ah ee Soomaaliya.
“Waxaan rabaa inaan wada ogaano oo aan ku talagalno maanta laga bilaabo inaan galeyno arrin ka duwan tii hore waqtiga waa in aad loo ilaaliyo oo subixii 9:00 subaxnimo sida noogu qoran xeerka inaan nimaano” ayuu mar kale yiri guddoomiye Aadan Madoobe.
Guddoomiyaha oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay in maanta aysan jirin dood toos ah, basle la dhageysanayo warbixinta guddiga la socodka dastuurka ee baarlamaanka oo soo bandhigaya warbixin ku aadan qodobada miiska saaran ee wax laga beddelayo.
“Guddiga ayaa warbixin na siinaayo, iyaga ayaan ka dhageysaneynaa faahfaahin ayay bixin doonaan, kadib waxaa wax laga weydiin doonaa mabaadii’da guud” ayuu sii raaciyay.
إنا لله وإنا إليه راجعون Ilaahay how naxariisto waxaa saaka magaalada Garoowe ku geeryooday Marxuum Maxamed Jamaac Cashuur Garaad.
Waxaan tacsi u dirayaa qoyskii iyo qaraabadii uu ka tegay marxuum Maxamed Jamaac Cashuur Garaad.
Waxaan marxuumka illaahay uga baryeyaa inuu u naxariisto, dadkii iyo qaraabadiisiina uu samir iyo iimaan ka siiyo.
AAMIIN AAMIIN
Osman Ibrahim Warsame
Dowladda Imaaraadka Carabta ayaa xaqiijiysay in saddex sarkaal looga dilay weerarkii uu askari tababar ku jiray ka fuliyey xerada Jeneral Goordon ee magaalada Muqdisho, habenekii Sabtida.
Qoraal kasoo baxay wasaaradda gaashaandhigga Imaaraadka Carabta ayaa sidoo kale lagu sheegay in sarkaal afraad oo u dhashay dalka Baxreyn uu ka mid yahay xubnaha la dilay, ayada oo sidoo kalena laba kale ay dhaawacmeen.
“Wasaaradda Gaashaandhigga waxay ku dhowaaqaysaa inay shahiideen 3 askari oo ka tirsan ciidamada xoogga dalka Imaaraadka Carabta iyo sarkaal ka tirsan ciidamada xoogga dalka Baxreyn, iyo dhaawaca 2 kale oo ka dhashay fal argagixiso oo ka dhacay Jamhuuriyadda aan walaalaha nahay ee Soomaaliya,” ayaa lagu yiri qoraalka.
“Waxay ku guda jireen gudashada waajibaadkooda shaqo ee tababarrida iyo tayeynta ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya, taasi oo qeyb ka ah heshiiska laba geesoodka ah ee Imaaraadka iyo Jamhuuriyadda Soomaaliya ee qaab-dhismeedka iskaashiga milateri ee labada dal.”
Wasaaradda gaasshaandhigga ayaa sheegtay in Imaaraadka Carabta ay dowladda Soomaaliya kala shaqeyn doonto baaritaanka ficilkan aadka u xun.
Al-Shabaab ayaa sheegtay weerarka, waxaana la rumeysan yahay in askariga uu ka tirsanaa kooxda ka hor inta aanu kusoo biirin tababarka oo muddo fog kahor loo soo diray weerarka.
Xildhibaanada Golaha Shacabka Soomaaliya ayaa maanta cod aqlabiyad ah ku ansixiyey in Soomaaliya ku biirto Ururka Dhaqaalaha Bulshadda Bariga Afrika.
Soomaaliya ayaa xubin rasmi ah ka nooqotay Ururkan sanadkii hore ka dib markii dowladda Soomaaliya daddaal badan ku bixisay.
Ambassador Ridwan Xuseen oo hore u ahaa la taliyihii hore ee Amniga Qaranka ee Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiye Axmed ayaa loo magacaabay Agaasimaha Guud ee Hay’adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka dalkaasi.
Danjire Ridwaan ayaa noqday madaxa hay’adda sirdoonka dalka, isagoo bedelaya Temeseng Tiruneh oo loo magacaabay ra’iisul wasaare ku-xigeenka Itoobiya.
Qoraal kasoo baxay xafiiska Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa lagu sheegay in Danjire Ridwan uu noqonayo Agaasimaha Guud ee Hay’adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka dalkaasi.
Ridwaan Xuseen waxaa uu dashay 22 Sebtembar 1971, waxa uuna ka soo jeeda Koonfurta Itoobiya halkaas oo ay dagaan qowmiyadda Silte ee isagu ka dhashay.
Ridwan waxa uu shahaadada heerka koobada ka qaatay Jaamacadda Addis Ababa sanadkii 1995 tii, isaga oo bartay cilmiga Biology- ka.
Shahaadada heerka labaad ayuu ka qaatay Jaamacadda Pacific University 2006, isaga oo bartay hogaaminta ururada.
Waxaa uu noqday macalin wax ka dhiga dugsiyo sare ee dalka itobiya. isaga oo macalin ka noqday dugsiyo ay ka mid yihiin Dugsiga Sare ee Jinka ee Koonfurta Omo Zone iyo Dugsiga Sare ee Awolia ee Addis Ababa.
Intii u dhaxaysay sanadihii 2004 ilaa 2008 waxa uu ahaa madaxa xafiiska waxbarashada gobolka Shucuubta Koonfureed, balse wuxuu wixii intaas ka dambeeyay bilaabay in uu ka shaqeeyo siyaasadda dalka Itoobiya.
Danjire Ridwaan Xuseen ayaa sanadihii lasoo dhaafay ka soo shaqeeyay xilal kala duwan oo uu kasoo qabtay dowladdda Itoobiya iyo xisbiga talada haya ee Itoobiya.
Dagaalkii uu dhiigga badani ku daatay ee Tigrayga ka dib, markii xariirka Itoobiya iyo Ereteriya dib loo soo celiyay muddo labaatan sannadood ah kadib , waxaa danjire Ridwaan in muddo ah ku sugnaa Asmara isaga oo ahaa ergayga gaarka ah ee Itoobiya iyo safiirka u fadhiya dalkaas.
Sidoo kale waxaa uu soo noqday safiirka Itoobiya ee Ireland ka hor inta uusan noqon safiirka Eritrea ee dalkiisa.
Waxaa uu qabtay xilal kale oo ay ka mid yihiin wasiirkii isgaarsiinta, wasiirkii dhalinyarada iyo ciyaaraha iyo xilal kale oo dowladeed.
Waxaa uu ku matalay ddowladda Itoobiya wada hadalo kala duwan oo Itoobiya ay la gashay kooxaha kasoo horjeeda .
Wareeg labaad ee wada-xaajoodka Ciidanka Xoraynta Oromada iyo dowladda ay ku yeesheen dalka Tanzania waxaa uu ahaa masulkii matlayay dowladda Itoobiya.
Dhowrkii sano ee la soo dhaafay, Ridwan Xuseen, oo ahaa La-taliyaha Amniga Qaranka ee Ra’iisul Wasaaraha, ayaa ahaa madaxa wada-xaajoodka ugu weyn ee dawladda federaalka Itoobiya ee heshiiskii lagu soo afjarayo dagaalka gobolka Tigray.
Heshiiska oo ay wada gareen kooxda Tigray iyo Xukuumada Adis Abab ayaa ka dhacay Koonfur Afrika iyo Kenya.
Markii Dowladda Itoobiya iyo Jamuuriyada iskeeda ugu dhawaaqaday madax banaanida ee Somaliland ay heshiiska is-afgaradka ah ku gaareen magaalada Adis Abab, Danjire Ridwaan waxaa uu ahaa shaqsigii inta badan arrinta kaga hadlayay warbaahinta.
Bartiisa X (Twitter) ayuu dhawaabn ku soo qoray qoraal u muuqda in Itoobiya ay ka hadlayso halka ay ka taagan tahay arrinta madax banaanida Soomaaliya iyo duurxul ku socda Masar oo Soomaaliya ugu yaboohday garab istaag milateri.
Masar iyo Itoobiya ayaa waxaa ka dhaxeeya xurguf ka dhalatay biya xireenka weyn ee Itoobiya ay dhawaan dhisatay wabiga Niil.
Ridwan Xuseen wuxuu bartiisa X ku qoray: “ka go’naanshaha Itoobiya ee nabadda iyo amaanka Soomaaliya waxaa lagu muujiyey dhiigga iyo dhididka wiilasheena iyo gabdhaheenna qiimaha leh. Itoobiya iyo Soomaaliya deris soohdin wadaaga kaliya ma aha, laakin waa dalal isku bah ah oo wadaaga luuqad, dhaqan iyo dad. Xiriirka isku keen haya waa mid xoog leh.
“Himiladeennu waa mid isku xiran oo aan la kala saari karin. Heshiiska is afgarad ee Somaliland aan la yeelanay waa mid iskaashi iyo bahwadaag, kaasoo Itoobiya marin u siinaya badda marka xagga ganacsiga laga hadlayo. Ma aha in aan dhul ku darsanayno ama in loo qaato madaxbanaanida dhuleed ee waddan”.
Qoraalka iyo hadalo kale oo uu la wadaagay warbaahinta dalkiisa ayaa ahaa kuwa uu ku matalayay dawladda Itoobiya.
Isha: BBC
Dowladaha Soomaaliya iyo Turkiga ayaa maanta heshiis cusub oo taariikhi ah ku gaaray magaalada Istanbul ee dalkaasi.
Heeshiiskan ayaa taabanaya dhinacyada difaaca iyo dhaqaalaha, sida lagu sheegay warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda federaalka.
Soomaaliya ayaa waxaa heshiiskan u saxiixay wasiirka difaaca, Cabdulqaadir Maxamed Nuur (Jamaac) oo booqasho ku tegay Istanbul, kaas oo la kulmay dhiggiisa Turkiga.
“Wasiirada Difaaca Dowladaha Soomaaliya iyo Turkiga ayaa kala saxiixday Heshiis muhiim ah oo ku saabsan Iskaashiga Difaaca iyo Dhaqaalaha ka dib booqasho rasmi ah oo uu dalka Turkiga ku tagay Wasiirka Difaaca Soomaaliya Cabdulqaadir Maxaxed Nuur” ayaa lagu yiri qoraalka.
Ujeedka heshiiskan ayaa ah mid sare loogu sii qaadayo iskaashiga labada dal oo haatan ah mid xoogan, sida lagu sheegay warsaxaafadeedka.
Turkiga ayaa ah dalka koowaad ee taageerada ugu badan siiyo dowladda federaalka, wuxuuna ka qayb qaataa dib u dhiska ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed.
Sidoo kale heshiiskan ayaa yimid xilli muhiim ah oo ay ciidamada Soomaaliyeed ay dagaal adag kula jiraan maleeshiyada Al-Shabaab, kaas oo dhul ballaaran lagu xoreeyay.
Si kastaba, Soomaaliya ayaa taageero caalami ah u raadineyso ciidamada Xoogga dalka, si ay guul uga soo hooyaan halganka adag ee ay ugu jiraan xoreynta dalka oo dhan.
