INAALILAAHI WA INA ILAYHI RAAJICUUUN, Allah ha u naxariistee waxaa dalka Maleeshiya ku geeriyooday Marxuum Nuux Xaaji Cabdilaahi Cawl, oo ahaa Xildhibaan ka tirsan Golaha degaanka Berbera.
Osman Qawdhan Warsame wuxuu tacsi u dirayaa qoyskii iyo qaraabadii uu ka tegay marxuumku, sidoo kale wuxuu marxuum Nuux Xaaji Cabdilaahi Cawl illaahay uga baryeyaa inuu u naxariisto, dadkii uu ka tegay iyo qaraabadiisiina samir iyo imaan ka siiyo.
AAMIIN AAMIIN
Boqollaal dadweyne ah ayaa ka qaybgallay aaska maydka marxuum Maxamad Qanyare Afrax oo shalay ku geeriyooday Isbitaalka Erdogan ee magaalada Muqdisho.
Maydka Marxuumka ayaa lagu aasay xabaalo ku yaala degmada Dayniile, waxana joogay wasiiro ka tirsan Dawladda Federaalka, Xildhibaano, Saraakiil Ciidan iyo xubno ka tirsan maamulka gobolka Banaadir.
Aroornimadii hore waxa maydka Maxamad Qanyare salaadda janaasada lagula tukaday masaajidka madaxtooyada iyadoo ay ka qayb galeen madaxweynaha Soomaaliya Maxamad Cabdillahi Farmaajo iyo saraakiil sare oo ka tirsan dawladdiisa.
Dhanka kale madaxweynaha Soomaaliya, Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, ayaa goor sii horraysay waxa uu salaadda janaasada ku tukaday marxuumka.
Madaxweynaha ayaa Alle uga baryey in uu u naxariisto, hoygiisana ka yeelo jannada.
Maxamed Qanyare wuxu ku dhashay degmada Ceel-Buur bishii Ogost 1941-kii, halkaas ayuu ku koray kana galay malcaamad Quraanka, ka dibna waxa uu tagay magaalada Xamar oo uu waxbarashada ilaa dugsiga dhexe uu ku dhamaystay.
Tacliintii dugsiga dhexe markii uu dhamaystay waxa la qoray booliska, waxaanu ahaa askari ka tirsan booliska, muddo ka dibna wuu ka tagay.
Marxuumku wuxu markii dambe u wareegay dalalka Bariga Afrika oo uu ganacsi ka bilaabay sannadii 74-kii. Waxaanu mar labaad halkaa dib uga bilaabay wax barashadiisii oo uu ku bartay cilmiga maamulka iyo maraaraynta, sida uu sheegay kaaliyihiisii gaarka ahaa.
Cabdillaahi Sheekh Daahir oo muddo 20 sannadood iyo dheeraad ah kaaliye u ahaa marxuumka oo ka waramayey taariikhdiisii siyaasadeed ayaa yidhi “markii wadanku qalalaasaha galayna waxa uu wax ka aasaasay ururkii SNM, aasaseyaasheedii ayuu ka mid ahaa. Wuxu u wareegay hadana markii dambe oo la is qabtay, wuxu ka mid ahaa aasaaseyaashii ururka USC.”
Maxamed Qanyare Afrax waxa uu ka mid noqday xukuumaddii Cabdiqaasin Salaad Xasan oo uu noqday wasiirka kalluumaysiga.
Hase yeeshee markii dambe waxa uu ka mid noqday hogaamiye kooxeedyadii Muqdisho u kala qaybsanayd. Waxaana saldhig u noqtay xaafadda Dayniile.
Sannadkii 2006-dii waxa uu Maxamed Qanyare Afrax ka mid noqday isbahaysigii la dagaallanka argagixisada ee ay samaysteen raggii hogaamiye kooxeedyada ahaa.
Waxa uu ka mid noqday xukuumaddii Cabdillaahi Yuusuf Axmed oo uu ka qabtay xilka wasiirka amniga, markii xarunteeda ku meel gaadhka ahi ahayd magaalada Baydhaba.
Xamar ayuu dib ugu noqday waxaanu ka mid ahaa raggii loo diiday in ay ka mid noqdaan xildhibaannadii baarlamanka la soo xulay ee doortay xukuumaddii talada qabatay ee uu madaxweynaha ka noqday Xasan Sheekh Maxamuud, hase yeeshii markii dambe waxa u suurto gashay in uu noqdo xildhibaan ka tirsan golaha baarlamanka.
Waxa ku soo booday xanuun uu dareemay in aanu hawshii xildhibaannimo wadi karin, waxaanu kursigiisii u banneeyey wiilkiisa Cabdiweli Maxamed Qanyare oo ilaa haatan ah xubin ka tirsan baarlamanka Soomaaliya.
Shebekadda Xaysimo.com waxay dib u saxaysaa khalad madbaci ah oo ku jiray qoraal aanu kaga hadalay Musuqmaasuqa baahsan ee ka jira Gobolka Sool iyo hayadaha xadhkaha goostay, kaas oo aanu halkii maxkamada Gobolka Sool, aanu ku khaladnay Maxkamada degmada Laascaanood halkan ka akhriso qoraal
Inkastaa ay xaalada maamul xumo ee Gobolka ka jirta ay tahay CADAABI MEEL QABOW MA LEH oo meel meel dhaantaa aanay jirin, haddana Qoraalka saxda ahi waa;
Maxkamadda Gobolka Sool waxaa mudo dheer joogay nin dadku ku tilmaameen in lagu ilaaway oo shacabka dhibay, cadaalad looma doonto ee jeebkaaga ayaad ku talogelaysaa, dulmiga meeshaas ka jiraa waa mid aan la cabiri karin, Rafcaanka waxaa loo qaataa mid kale oo ay wada shaqaystaan oo xisaabtiisa uu kan degmadu soo qaado, masuul si hoose u tegay wuxuu sheegay in aanay jirin meel la mid ah xaqdarada iyo musuqmaasuqa ka socda.
Madaxweynaha dowladda Puntland Siciid Cabdullaahi Deni, ayaa dikreetooyin is-xigay oo uu Sabtida maanta soo saaray ku magacaabay taliyaal iyo mas’uuliyiin kale oo cusub.
Madaxweynaha ayaa taliyaha ciidanka Daraawiishta dowladda Puntland u magacaabay, S/Gaas yaasiin Cumar Dheere, halka uu taliye xigeenka labaad ee Daraawiishta u magacaabay, S/guuto Axmed Cali Salaad.
Sidoo kale, madaxweynaha ayaa guddoomiyaha gobolka Karkaar u magacaabay, Siciid Maxamed Faahiye, halka uu guddoomiye ku xigeenka gobolka u magacaabay, Cabdicasiis Yuusuf Maxamuud Caamir, isagoo taliyaha qeybta Booliiska gobolka Karkaarna u magacaabay, G/dhexe Cabdulqaadir jaamac Dirir.
Dhinaca kale, madaxweynaha ayaa guddoomiyaha kooxda Hooballada waaberi Puntland u magacaabay, Abwaan Cabdulqaadir Cabdi Shube, halka Cabdicasiis Cilmi Yuusuf uu u magacaabay, la-taliyaha Arrimaha Isgaarsiinta iyo Warbaahinta madaxtooyada Puntland.
Qareenada dalka Kenya oo war ka soo saaray muranka Badda Soomaaliya iyo Kenya ayaa dalbaday in dib loo dhigo dacwadda hortaalla ICJ.
Ururada Kinoti iyo Kibe oo ay ku mideysan yihiin Qareenada Kenya ayaa tilmaamay in kiiskan uu xadgudub ku yahay Dastuurkooda, sida ay hadalka u dhigeen.
Sidoo kale waxa ay intaasi ku dareen in dowladda looga baahan yahay inay laasho dacwaddaasi.
Qareenadan ayaa sidoo kale baaqooda u gudbiyay xeer ilaaliyaha guud ee Kenya, waasaaradda arrimaha dibadda iyo maxkamadda sare ee dalkaasi.
Hadalkan ayaa imaanaya, xili shalay Wasiir Monica Juma oo Wareysi siisay BBC-da ay ku muujisay astaamo u muuqda inay Kenya guul-darro uga soo socoto kiiska Badda.
Wasiirka arrimaha dibadda Kenya ayaa ka jawaabtay dhowr su’aalood oo la xiriiray kiiska Badda Soomaaliya ee horyaal maxkamadda ICJ, wareysiga oo muuqaal ahaa waxa ka muuqday welwel iyo feejignaan badan oo dhinaca jawaabaha ah, inta badan jawaabaha ay bixisay waxa ay xambaarsanaayeen dareen iyo isku dhex yaac, kuwaas oo muujiyey heerka uu gaarsiisan yahay welwelka Kenya ee sheegashada Badda Soomaaliya.
Bisha September ee soo socota ayaa la filayaa in ICJ ay dib u furto dhageysiga dacwaddan, sida lagu shaaciyay War-Saxaafadeed ka soo baxay maxkamaddaasi.
Ciidanka sida gaarka u tababaran ee Puntland (PSF), ayaa hawlgal ay ka fuliyeen buuraleyda Calmadow ee gobolka Bari, waxay ku burburiyeen saldhigyo ay halkaasi ku lahaayeen kooxda Al-shabaab.
Qoraal ka soo baxay taliska PSF ayaa lagu sheegay in hawlgalka oo laga fuliyay degaannada Dhagax-dhaabur, Madarshoon iyo Ceel-qaraar oo dhammaantood ka tirsan buuraleyda Calmadow, in lagu gubay godad ay Al-shabaab ku kaydsan jireen hubka iyo raashinka, islamarkaana looga burburiyay saldhigyo ciidan.
“Ciidanka PSF waxay gubeen godad ay Al Shabaab ku kaydsan jireen hubka iyo raashinka isla mar ahaantana ciidanku waxay burburiyeen saldhigyo dhuumaalaysi oo Al Shabaab ku lahaayeen Buuraleyda Cal Madow” ayaa lagu yiri qoraalka.
Sidoo kale, PSF ayaa sheegay in ay wadada isku xirta Galgala iyo tuulada Madarshoon ka saareen, miinooyin ay halkaasi ku aaseen malayshiyaadka Al-shabaab “Intii hawlgalkani socday ciidanka PSF waxay ku guulaysteen in ka saaraan waddada isku xirta Galgala iyo Madarshoon miinooyin ay ku aaseen halkaas cadowga Al Shabaab”
Taliska ayaa ballan-qaaday in ay sii wadi doonaan, hawlgallada ka dhan ka ah kooxaha Al-shabaab iyo Daacish ee ku dhuumaalaysta buuraleeyda Gobolka Bari ee Puntland “Ciidamada PSF waxaa ka go’an in ay sii wadaan hawlgallada lagu bartilmaameedsanayo kooxaha cadowga ah ee Al Shabaab iyo Daacish”.
Maxamed Qanyare Afrax oo ka mid ahaa hoggaamiye koxeedyadii Muqdisho ayaa goor-dhaw ku geeriyooday Isbitaalka Digfeer ee Muqdisho, halkaasoo dhawaan la dhigay, kaddib markii uu lasoo darsay xanuun daran.
Ehellada marxuumka ayaa warbaahinta u xaqiijiyay geeridiisa, waxaana lagu wadaa in isla maanta la aaso, waxaana hoggaamiyahan geeriyooday uu la il-darnaa xanuun tobankii sano ee lasoo dhaafay.
Qanyare, ayaa wuxuu soo noqday xildhibaan iyo wasiir, isagoo muddo dambe ku wareejiyay xilkiisa xildhibaannimo wiil uu dhalay oo lagu magacaabo, C/weli Maxamed Qanyare oo illaa haatan ku jira baarlamaanka Somalia.
Marxuumka ayaa wuxuu ifka uga tagay tiro caruur ah, waxaana uu kaalin weyn kasoo qaatay isbedelladii siyaasadeed ee dalka ka dhacay, isagoo mar ka mid ahaa gacan-yarayaashii Jen. Caydiid oo ka mid ahaa hoggaamiyeyaashii ugu awoodda badnaa ee Xamar soo maray.
Dhawr jeer ayaa Qanyare caafimaad ahaan loogu qaaday dalka dibaddiisa, balse xaaladdiisa caafimaad ayay waxba iska beddeli waayeen taasoo keentay in dib loogu soo celiyo dalka, isagoo maanta ku geeriyooday Xamar.
Hoggaamiyahan dunida faarujiyay ayaa waxaa xarun weyn u ahayd Degmada Dayniile oo dulleedka Muqdisho ku taalla, waxaana uu ka mid ahaa hoggaamiyeyaashii la baxay argagaxiso la dirirka, inkastoo markii dambe looga awood roonaaday isaga iyo hoggaamiyeyaal kale dagaalkii ay la galeen Maxkamadihii Islaamka.
Madaxda Dowladda Somalia iyo maamulada dalka ayaan weli ka hadlin geerida ku timid Maxamed Qnyare Afrax oo si weyn looga yaqaan dalka iyo dibaddiisa, ahaana hoggaamiye awood badan ku leh Muqdisho.
Ugu dambeyn, Wixii ka dambeeyay markii awoodda laga maroorsaday hoggaamiye kooxeedyadii uu ka mid ahaa Qanyare wuxuu isku bedelay oday qunyar socod ah, isagoo ku ekaa inta badan hoygiisa iyo goobaha ay xubnaha dowladdu isugu tagaan.
Madaxweynaha Maraykanka Donald Trump ayaa Dhaxal Sugaha Sacuudiga ku tilmaamay nin ” qabtay waxyaabo la yaab leh” waxa uuna sheegay in uu saaxiib la yahay.
Hadalka Trump ayaa imaanaya ayadoo labadan masuul ay shir doceed ku yeesheen shir madaxeedka G20 ee ka dhacay dalka Japan.
Trump ayaa waxaa gudaha dalka Maraykanka ka haysta cadaadis siyaasadeed oo ku aaddan sababta uu uga warwareegayo kaalintii la sheegay in ninkani uu ku lahaa dilkii saxafigii sacuudiyaanka ahaa Jamal Khashoggi.
Waxaana jiray warar sheegaya in sirdoonka Maraykanka ee CIA-du ay xaqiijisay in “Maxamed Bin Salman uu yahay ninkii bixiyey amarkii lagu dilay Jamal Khashoggi”
Guddi xaqiiqo raadin ah oo ka tirsan Qaramada Midoobay ayaa soo jeediyey in Maxamed Bin Salmaan lagu sameeyo baadhitaan la xiriira dilkii Khashoggi, kaas oo bulshada caalamku ay aad uga carootay. Guddiga ayaana sheegay in ay hayaan “caddaymo ku filan” oo marag u noqon ah in Bin Salmaan uu dilkaas ka dambeeyey.
Masuuliyiinta Sacuudiga ayaa beeniyey ku lug lahaanshaha Dhaxal Sugaha ee dilkaas. Waxayna sheegeen in ay maxkamadaynayaan rag sacuudiga u dhashay oo dilkaas loo haysto.
Ka hor inta aanu la kulmin Maxamed Bin Salmaan, ayaa Trump waxa uu yidhi: “Sharaf wayn ayay ii tahay in aan la kulmo Dhaxal Sugaha Sacuudiga, oo ah mid ka mid ah Saaxiibaday”
Waxa uu intaasi ku daray in Ina Salmaan uu yahay “nin shantii sano ee la soo dhaafay Sacuudiga wax badan ka qabtay” asagoo tilmaamay in Amiirku uu ka shaqeeyey sidii Sacuudiga loo furfuri lahaa dhanka dhaqaalaha iyo arrimaha bulshada.
Madaxweynaha Maraykanka ayaa ka hadlay arrinta khusaysa haweenka Sacuudiga oo uu yidhi asagoo la hadlayaa Bin Salmaan: ” Wax qabadka aad samaysay gaar ahaan dhanka haweenka waxa uu u dhigmaa kacdoon oo kale, marka la eego waxa qabsoomay”.
Bin Salmaan ayaa kaga jawaabay oo yidhi: ” Waxaan isku dayaynaa in wax ka sii wanaagsan aan ka qabanno dalkeenna Sacuudiga, arrintanina waa safar dheer oo hadda biloowday”
Arrinta ku saabsan xidhiidhka labada dal ayaa Trump waxa uu sheegay in Maraykanku uu tixgalinayo in Boqortooyada laga iibiyo hub ku gacaya balaayiin dollar.
Congress-ka Maraykanka ayaa bishaan horraanteedii u codeeyey mashruuc lagu joojinayo hubka laga iibinayo Sacuudiga iyo Imaaraadka.
Waxaa la shaaciyay aqoonsiga ninkii lagu eedeeyay in uu toogashada ku dilay taliyihii guud ee ciidammada dalka Itoobiya jeneraal Seare Mekonnen iyo jeneraalka kale.
Labadaas nin ayaa Addis Ababa lagu dilay Sabtidii, iyadoo ay arrintaas dawladdu ku tilmaantay in ay qayb ka ahayd iskudaygii afgambi ee la sheegay in uu ka dhacay gobolka Amxaarada.
Axaddii ayay Dawladda Itoobiya sheegtay in dilka jeneraalka uu masuul ka ahaa waardiyihiisa, xabsi ayayna dhigtay.
Isniintii ayuu Endeshaw Tasew oo ah taliye booliis sheegay in waardiyihii dilka gaystay uu isna is dilay ka dib markii uu jeneraalka khaarajiyay.
Intaas ka dibna booliiska faderaalka ayaa raali galin bixiyay oo sheegay in waardiyuhu uu ku jiro isbitaal kana soo kabanayo dhaawacyo rasaas ka soo gaaray.
Telefeshinka dawladda ee ETV ayaa waardiyaha magaciisa ku sheegay Labo Alifle Mesafint Tigabu. Telefeshinka ayaana soo bandhigay sawirkiisa.
Labo Alifle Mesafint ayaa wali lagu dabiibayaa isbitaal, gaar ahaan qaybta la dhigo dadka aadka u liita isaga oo ammaankiisa aad loo sugayo, sida uu sheegay telefeshinka ETV.
Al-shabaab ayaa goob fagaare ku taalla deegaanka Tooratoorow oo ka tirsan gobolka Shabeellada Hoose waxay ku toogteen oday 75 jir ah oo lagu magacaabi jiray, Abshir Maxamad Cabdi kaddib markii lagu eedeeyay inuu guursaday gabar iyo hooyadeed.
Odaygan ayaa la sheegay inuu xilliyo kala duwan kala guursaday, Caddeey Manuur Khaliif iyo Hooyadeed oo lagu magacaabo Xaawa Cabdi Biille, taasoo aan raad ku lahayn diinta Islaamka, waxaana maxkamaddu ay ku xukuntay dil toogasho ah.
War laga soo saaray maxkamadda Al-shabaab ayaa waxaa lagu xusay inuu ninkan la dilay soo dacweeyay Xasan Khaliif Aadan oo adeer u ah Caddeey, isagoo Abshir ku eedeeyay inuu gabadhooda guursaday uuna ka dhalay hal cunug, xilli uu horay u soo guursaday hooyadeed.
Sidoo kale, Xasan ayaa sheegay in Abshir uu gabadhooda la dhuuntay isla markaana uu kasoo mehersaday meel miyo ah iyadoo aysan jirin cid la ogeyd guurka gabadhan, balse Abshir ayaa beeniyay dhamaan eedeymaha loo jeediyey, wuxuuna sheegay inuu gabadha guursaday balse aanu guursan hooyadeed.
Dhanka kale, Al-shabaab ayaa sheegtay in Abshir ay ku marqaati fureen tiro dad ah oo ay isku deegaan yihiin, sidaasna ay maxkamada ugu cadaatay in uu ruuxan ku dhacay fal aan ku bannaaneyn diinta Islaamka.
Ugu dambeyn Garsooraha maxkamadda Al-shabaab ayaa sheegay in ansax ay yihiin markhaatiyada, sidaa darteed ayaana waxaa lagu xukumay inuu ficilkaasi ku dhacay isagoo og, waxaana lagu xukumay dil toogasho ah kaasoo lagu fuliyay.
